بررسی تشکیل و تکامل خاک ها در یک ردیف پستی و بلندی در منطقه چلگرد استان چهارمحال و بختیاری

استفاده مطلوب و پایدار از خاک در صورتی امکان پذیر است که شناخت صحیح و کامل از ویژگی های آن انجام گیرد. اهداف این مطالعه افزایش اطلاعات در مورد خاک های موجود در منطقه ای در 35 کیلومتری چلگرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری از طریق بررسی ویژگی های مورفولوژیکی، فیزیکوشیمیایی، کانی شناسی و میکرومورفولوژیکی برای بررسی نحوه تشکیل و طبقه بندی این خاک ها طبق دو سامانه رده بندی آمریکایی و جهانی است.
میانگین بارندگی و درجه حرارت سالیانه منطقه مورد مطالعه به ترتیب 6/1389 میلی متر و 5/9 درجه سانتی گراد و رژیم حرارتی و رطوبتی آن به ترتیب مزیک و زریک می باشند. 8 خاکرخ در طول یک ترانسکت در جهت شیب، حفر و نمونه برداری شدند. آزمایشات شامل واکنش خاک، بافت، ضریب انبساط خطی، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم معادل، ظرفیت تبادل کاتیونی و کربن آلی و آنالیزهای کانی شناختی و میکرومورفولوژی بر روی نمونه های خاک انجام گردید. سپس، بر اساس کارت تشریح هر پروفیل و نتایج آزمایشگاهی، طبق کلید تاکسونومی خاک، تا سطح فامیل و با استفاده از سامانه طبقه بندی جهانی نیز خاک ها در سطح دوم طبقه بندی شدند.
نتایج نشان داد که راسته خاک های منطقه در سامانه آمریکایی، اینسپتی سول و ورتی سول بودند در حالی که در سامانه جهانی، در گروه های مرجع کلسی سول، کمبی سول و ورتی سول نام گذاری شد. نتایج بیانگر این بود که به خاطر وجود ماده آلی بیشتر و بافت ریزتر در موقعیت های پایین تر شیب، ظرفیت تبادل کاتیونی در این موقعیت حداکثر بود. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش عمق خاک، مقدار کربن آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک کاهش یافته در حالیکه مقدار رس و آهک روند معکوس داشته و با افزایش عمق خاک، افزایش یافتند. مقدار ضریب انبساط خطی نیز همانند مقدار رس از شیب پشتی به طرف پای شیب و همچنین از سطح به طرف عمق پروفیل افزایش یافت. خاک های منطقه غالبا دارای کانی رسی اسمکتیت همراه مقادیری از کانی های ایلیت، کلریت، کائولینیت، کوارتز و کانی مختلط ایلیت- اسمکتیت بودند. طبق نتایج، منشا کانی ها در موقعیت های مختلف شیب، توارثی است. بررسی مقاطع نازک، نشان دهنده وجود پوشش های رسی در افق های Bt و Btk می باشد که این پوشش های رسی در خاک، شواهدی از انتقال رس از افق های بالایی به افق های تحتانی در نتیجه ی نفوذ آب هستند. هم چنین، تجمع آهک به فرم های متنوع از جمله پوشش، پرشدگی، آهک سوزنی و نادول آهکی در افق های Bk و Btk مشاهده گردید که موید ثانویه بودن آهک می باشد و باعث ایجاد بی فابریک از نوع کلسیت کریستالیتیک شده است. علت تجمع آهک به فرم سوزنی شکل در راس شیب احتمالا به خاطر مرتفع بودن منطقه، وجود رطوبت کافی در خاک، پایین بودن شوری خاک و حضور مواد آلی تجزیه پذیر است.
نتایج این پژوهش نمایانگر نقش پستی و بلندی در تغییر پذیری ویژگی های خاک و رده بندی آن در منطقه می باشد.