تقنین مشترک کشورهای اسلامی در حوزه حقوق بشردوستانه

کشورهای اسلامی به دلیل وجود اشتراکات فراوان درمنابع الهام بخش، زمینه بالقوه ای را برای همگرایی در موضوعات مختلف دارند. یکی از این موارد، همگرایی از طریق کاربست ابزارهای حقوقی به ویژه «تقنین مشترک» می باشد. تقنین مشترک می تواند به دو صورت بین المللی (معاهده) یا داخلی (قانون مصوب پارلمان) صورت پذیرد. مساله اصلی در نوشتار پیش رو عبارت است از این که آیا کشورهای اسلامی می توانند در زمینه حقوق بشردوستانه، اقدام تقنینی مشترکی بنمایند؟مذاهب مختلف اسلامی، در زمینه احکام و فتاوای مربوط به زمان جنگ و رفتار نظامیان نسبت به افراد، اماکن و اهداف غیرنظامی اشتراکات فراوانی دارند. این اشتراکات، به گونه ای است که می توان بر پایه آن، اقدام به تقنین مشترک نمود. در این مقاله، با تاکید بر وحدت منابع حقوقی کشورهای اسلامی و سایر زمینه هایی که وجودشان در وصول به تقنین مشترک، یاری می رساند موانع پیش رو به ویژه در رابطه با چالش های هنجاری نیز بررسی شده است. بر اساس این نوشتار، تقنین مشترک در موضوع حقوق بشردوستانه، ضمن رفع خلاء حقوقی داخلی کشورهای اسلامی (به دلیل نداشتن آیین های قانونمند برای رفتار نظامیان)، منافع متعددی را در عرصه حقوق بین الملل نصیب ایشان می گرداند. همچنین خنثی نمودن تبلیغات نادرست در زمینه احکام اسلام و مساله ی اسلام هراسی نیز از نتایج این اقدام، به حساب می آید. در نتیجه، با توجه وحدت تاریخ، فرهنگ و منابع حقوقی و امکان رفع یا کاهش اثرگذاری موانع موجود، با توجه به وجود برخی سازوکارهای رسمی و غیررسمی لازم در جهان اسلام، قانون گذاری مشترک در این رابطه به عنوان یک نیاز ضروری و دست یافتنی ارزیابی می گردد.

تازه های تحقیق
آنچه در این نوشتار پردازش و تحلیل شد، لزوم توجه به تقنین مشترک در حقوق بشردوستانه توسط کشورهای اسلامی بود. ضمن بررسی زمینه های تسهیل کننده ی دستیابی به این هدف، چالش های هنجاری و موانع عینی دستیابی به آن نیز مورد توجه و بحث قرار گرفت. به نظر می رسد با توجه به وجود احکام اسلامی غنی در زمینه حقوق بشردوستانه و عمل مسلمانان به بخش عظیمی از احکام، با توجه به تجربیات مورد اشاره در این نوشتار، چالش های یادشده را می توان با ظرفیت سازی در یک دوره میان مدت، پشت سر گذاشت.
همچنین به نظر می رسد با توجه به ظهور منازعات مسلحانه داخلی و بین المللی در جهان اسلام و تنوع و تعدد دولت ها و گروه های درگیر در جنگ، لزوم اقدامی فراملی در سطح کشورهای اسلامی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. از این رو تلاش برای تقنین مشترک در هر یک از سطوح سه گانه ی یادشده، با هر انداره از موفقیت، برای کشورهای اسلامی امری مطلوب و ضروری ارزیابی می شود. با توجه به نیاز جهان اسلام - چه در سطح نخبگانی و چه در سطح عموم مردم - به حکمفرمایی اخلاق اسلامی به رفتار نظامیان نسبت به افراد، اماکن و اهداف غیرنظامی، باید آمادگی کافی برای ارائه راهکار در جهت پاسخ به این نیاز با ابزارهای حقوقی فراهم آید.