چگونگی استقلال اخلاق از دین در فلسفه استعلایی کانت

کانت، اخلاق، دین، شان استعلایی عقل عملی، پیشینی کانت در پاسخ به پرسش دیرین اندیشمندان در باب استقلال اخلاق از دین یا ابتناءاش بر آن، همانند برخی اسلاف خویش، به استقلال اخلاق از دین حکم می دهد. اما در مقام توجیه استقلال ادعایی پاسخی بدیع و متفاوت از اسلاف خویش می دهد که اجمالا بدین شرح است: عقل عملی یا اراده محض، به عنوان وجه عملی عقل محض، واجد مفاهیم و عناصری پیشین از قبیل خیر مطلق، تکلیف، امر مطلق، اصل خودمختاری اراده، اصل غایتمندی و... است. این عناصری استعلایی دارای ویژگی های سلبی مانند : غیر تجربی، غیرفطری، غیر عقلانی و ویژگی های ایجابی از قبیل: پیشینی، صوری، کلی و ضروری، شرطیت وعینیت است. عقل عملی بواسطه این عناصر و ویژگی هاست که می تواند با اتکا به خود و بدون ارجاع و ابتناء به مراجعی بیرون از خود، حتی خدا، منشا تصورات و تصدیقات اخلاقی قرار گیرد و احکام تالیفی پیشینی با دو صفت کلیت و ضرورت صادر نماید؛ به گونه ای که برای هر موجود عاقلی و در هر زمان و مکان، معنی دار، معرفت زا، نافذ و الزام آور باشد. مقاله حاضر با اتخاذ روشی توصیفی تحلیلی و با شیوه ای متفاوت کوشیده است تا اولا با استخراج عناصر پیشین عقل عملی و ثانیا با بیان ویژگی های ایجابی و سلبی آنها، که کانت پژوهان در بحث از فلسفه اخلاق کانت کمتر بدان توجه دارند، چگونگی استقلال اخلاق از دین را از منظر فلسفه استعلایی توجیه و تبیین نماید.