جریان شناسی تقریب مذاهب اسلامی

نزدیک به یک قرن است که مسئله تقریب مذاهب به یکی از محورهای گفت وگو در بین مصلحان، متفکران و نیز متعصبان مذاهب گوناگون اسلامی تبدیل شده است. بسیاری از متفکران و مصلحان مسلمان از سر دلسوزی و خردمندی، و البته عده ای نیز از سر مصالح سیاسی، شعار تقریب را سر داده اند، از آن سوی، مخالفت مخالفان تقریب نیز از سر اعتقاد و شور دینی است، گرچه گروهی اندک نیز از روی مصالح سیاسی بر طبل تفرقه می کوبند. می توان این اندیشه ها و آثار ناظر به تقریب را در چند جریان کلی تر دسته بندی کرد. این کار می تواند ما را در شناخت رویکردی که تقریب را ماندگار و پایدار می سازد یاری کند. این مقاله پس از گزارش اجمالی آثار نوشته شده درباره تقریب و دسته‏بندی آنها، به جریان‏شناسی تقریب می‏پردازد. برای این منظور نخست از ملاک یک جریان تقریبی سخن رفته است و آنگاه پنج جریان بدین ترتیب معرفی شده اند: 1. مخالفان تقریب، 2. وحدت سیاسی اجتماعی، 3. تاکید بر مشترکات و معذور دانستن یکدیگر در موارد اختلافی، 4. تفسیر خاص از مسئله امامت، و 5. تاکید بر مشترکات و بازنگری موارد اختلافی. در هر جریان، مهم‏ترین آثار نوشته شده و شخصیت‏های آن از میان شیعه و اهل سنت معرفی شده است.