شعر کانکریت در گذشته ادبی ایران و عرب

در گذشته ادبی ایران و عرب، خلاقیت ها و دستاوردهای ادبی ای که اگرچه گونه های نوآوری شعر معاصر در دو زبان فارسی و عربی را نمی توان کاملا زاده و برآمده آن ها دانست، اما به هرحال آن خلاقیت ها و دستاوردها در تکوین این قبیل نوآوری ها بی تاثیر نیز نبوده است. چنانکه دیداری کردن شعر یا آنچه امروزه به شعر کانکریت شناخته می شود، باوجود اینکه بیشتر حاصل برخورد شاعران ایرانی و عرب با ادبیات سده های اخیر اروپا است، اما در گذشته ادبی ایران و عرب، چه در بعد نظری و چه در بعد عملی مورد توجه ادیبان بوده است. این جستار که با روش تحلیل محتوا، با تکیه بر منابع کتابخانه ها و با هدف بررسی تجربه های دیداری گرایی در سنت ادبی ایران و عرب فراهم آمده است، به تبیین این مسئله می پردازد که در ادبیات عرب، از ابتدا گرایش به جنبه های دیداری شعر، به ویژه در حوزه معنایی قابل رصد است. به تدریج و بویژه در شعر اواخر دوره عباسی و شعر اندلس است که شاعران پا را از این فراتر می گذارند و با آمیختن تصویر و شعر، ادبیاتی را می آفرینند که رگه های دیداری گرایی در آن ها کاملا مشهود است. شاعران فارسی زبان، اگرچه به بازی های زبانی و معنایی با شکل واج ها و واژه ها، بسیار تمایل داشتند، اما کمتر گرد شعر دیداری گشته اند. قدیم ترین تجربه های شعر دیداری در ادبیات فارسی را باید در کتاب های بلاغی و ذیل صنعت هایی؛ چون موشح، مشجر، مدور و امثال آن دید.