مقایسه روش های ترجیح بیان شده در ارزش گذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی (بررسی موردی: جنگل های حرا قشم)

روش های ترجیح بیان شده دسته ای از روش های ارزش گذاری اقتصادی کالاها و خدمات محیط زیستی به شمار می روند که به استخراج ترجیح های افراد برای کالاها و خدمات مزبور با استفاده از رفتار بیان شده آنها در یک موقعیت بازار فرضی می پردازند. این روش ها شامل دو روش کلی ارزش گذاری مشروط (CVM) و آزمون انتخاب (CE) هستند که از مبنای نظری مشترکی در توضیح رفتار انتخاب برخوردارند. بر اساس نظریه اقتصاد نئوکلاسیک، برآوردهای WTP/WTA حاصل از این دو روش باید یکسان باشند، با وجود این، در سال های اخیر بررسی هایی انجام شده که نشان داده اند این برآوردها متفاوت هستند. هدف این تحقیق، مقایسه رویکرد آزمون انتخاب و ارزش گذاری مشروط در استخراج میزان تمایل به پذیرش (WTA) برای حفاظت و بهبود وضعیت محیط زیستی جنگل های حرا است. برای دست یابی به این هدف، WTA مردم محلی ساکن در روستاهای مجاور این جنگل ها برای تغییر در وضعیت کیفی جنگل ها بر اساس داده های جمع آوری شده از طریق پرسش نامه ارزیابی شد. پرسش نامه آزمون انتخاب (CE) و ارزش گذاری مشروط (CV) با فرمت انتخاب دوگانه دوبعدی تنظیم و از مردم محلی درباره سناریوهای فرضی با محتوای برداشت کمتر از خدمات استفاده ای جنگل های حرا و در ازای آن جبران درآمد ازدست رفته با معیارهای تمایل به پذیرش سوال شد. داده های به دست آمده با استفاده از مدل لاجیت شرطی و لاجیت دوتایی تحلیل شدند. نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد که افراد وقتی با فرمت های مختلفی از سوالات فرضی مواجه می شوند، پاسخ متفاوتی می دهند. نتایج مدل لاجیت شرطی نشان داد بیش از نیمی (75/57 %) از پاسخ دهندگان برای پذیرش ریسک محیط زیستی ناشی از حفاظت، تمایل به دریافت غرامت دارند و از دیدگاه آنها، ویژگی امکان گردشگری درجنگل های حرا بیشترین ارزش نهایی (233940 ریال در روز) را نسبت به ویژگی های حراچینی و صید ماهی دارد. نتایج مدل لاجیت دوتایی برای داده های پژوهش CVM نیز نشان داد که 99 درصد از پاسخ دهندگان تمایل به پذیرش گزینه های کاهش میزان برداشت از جنگل های حرا و مشارکت در امر حفاظت را دارند. میانگین WTA هر خانوار روستایی نیز 331411 ریال در روز (9942330 ریال در ماه) به دست آمد. سپس مقادیر رفاه برآورد شده توسط دو روش با هم مقایسه شدند. مقایسه نتایج برآورد های رفاه حاصل از CVM و CE نشان داد که ارزش برآورد شده از طریق روش CVM حدود یک ششم مقادیر به دست آمده از طریق روش CE (1959000 ریال در روز) است. همچنین نتایج نشان دادند که روش CE از پتانسیل بیشتری برای توضیح رفتار انتخاب مصرف کنندگان برخوردار است. چرا که در روش CVM فقط ویژگی قیمت برای توصیف کالای مورد ارزش گذاری استفاده می شود و انتخاب افراد تحت تاثیر مقدار پیشنهادی قیمت و نیز متغیرهای اقتصادی اجتماعی انجام می شود در حالی که در روش CE برای توصیف کالا و سناریوهای تغییر محیط زیست از ویژگی های چندگانه آن کالا استفاده می شود که در کنش متقابل با ویژگی های اقتصادی اجتماعی پاسخ دهندگان سبب انتخاب های افراد می شوند. ضمن این که روش CE برای برآورد تغییرات رفاه در سطوح مختلف تغییر در وضعیت محیط زیست کارایی دارد در حالی که روش CVM ارزش تغییر در یک سطح را برآورد می کند و آن هم سطح بالای حفاظت است. به دلیل واگرایی نتایج نمی توان گفت اعتبار نتایج کدام روش بیشتر است. تنها می توان گفت در روش CE با به دست آوردن اطلاعات مفید درباره WTA نهایی افراد جامعه برای ویژگی های مختلف که در پروژه یا طرح پیشنهادی بهبود می یابند، می توان به تصمیم گیران و سیاست گذاران در امر تعیین اولویت بین جنبه های مختلف تصمیم گیری کمک کرد.