تاملی بر فلسفه نظری تاریخ از منظر قرآن

پژوهش گران فلسفه نظری تاریخ، که سرچشمه تفکر آنان وحی نیست، اراده و اختیار انسان را یگانه عامل پدیده های تاریخی می دانند و عوامل ماوراءالطبیعی را در تاریخ بی اثر می پندارند. آیا قرآن کریم درباره سیر تحولات و رخداد های گذشته انسان چنین دیدگاهی دارد؟ آیا تاریخ بشر مسیر خطی مستقیمی را از آغاز تا انجام طی می کند؟ وقایع آن قانونمند و تکرارشدنی است؟ سرنوشت محتوم است؟ یا در شعاع اراده انسان مشیت الهی و عوامل متعدد دیگری روی می دهد؟ مقاله حاضر تحقیقی کتاب خانه ای و دین محور است که با تامل بر آموزه های قرآن کریم و تقابل آن با اندیشه خردورزانه فیلسوفان حوزه تاریخ حاصل شده است و بر چندوجهی بودن تاریخ بشر تاکید دارد. برآیند این کاوش درون دینی آن است که قرآن تاریخ بشر را مایه عبرت و اعتبار می داند و اعتبار یعنی جریان داشتن قانون در تاریخ و امکان رویداد های مشابه در شرایط هم سان به این معنا که اراده و اختیار بشر اراده الهی است و سنت هایی تغییرناپذیر در گذشته انسان دخالت داشته است و تاریخ او هدف و غایت دارد؛ که در غیر این صورت عبرت در گذشته حیات بشر باطل و بیهوده خواهد بود.