خصوصیات شیمیایی و رفتار حرارتی روغن استخراج شده از دانه دو گونه گزنه کشت شده در ایران

گیاه گزنه دارای گونه های متعددی است که از دیرباز از نظر دارویی در طب سنتی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. علی رغم مطالعات متعدد بر روی خواص دارویی و درمانی بخشهای مختلف این گیاه، ولیکن خلا ناشی از گزارشات علمی بر روی خصوصیات شیمیایی روغن دانه آن کاملا محسوس است. بنابراین در این تحقیق، برخی از خصوصیات روغن استخراج شده از دانه دو گونه گزنه کشت داده شده در ایران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.

 دانه های مربوط به دو گونه گزنه تحت عنوان Urticapilulifera و Urticadioica تهیه و درصد روغن در آنها با روش مرجع سوکسله اندازه گیری شد. ترکیب اسید چرب با استفاده از کروماتوگرافی گازی و ترکیب توکوفرولها نیز با کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت رفتار حرارتی دو روغن با دستگاه کالریمتری پیمایشی تفاضلی در دامنه حرارتی 50 تا 100- درجه سانتیگراد مورد بررسی قرار گرفت.

 بر اساس نتایج به دست آمده هر دو گونه گزنه حاوی درصد قابل ملاحظه ای روغن می باشند(1/34% و 5/29% به ترتیب برای Urticadioica و Urticapilulifera که قابل مقایسه با منابع متداول روغن است. اسیدهای چرب غالب در روغن هر دو گونه به ترتیب شامل اسید لینولئیک، اسید اولئیک و اسید پالمتیک بودند. هر دو روغن عمدتا حاوی گاما توکوفرول و سپس دلتا توکوفرول بوده و آلفا توکوفرول مقدار بسیار کمتری را به خود اختصاص داده بود. پروفیل انجمادی و ذوبی هر دو روغن شباهت نزدیکی بهم داشته و شامل سه پیک اگزوترمی و چهار پیک اندوترمی بودند که با توجه به ترکیب اسید چرب در این دو روغن، مربوط به تری گلیسریدهای مختلف با درجه غیراشباعیت متفاوت می باشند.

 با توجه به نتایج به دست آمده، دانه های مورد بررسی منابع خوبی از روغن بوده و غنی از اسیدهای چرب چندغیر اشباعی می باشند که آنها را مناسب برای کاربردهای خوراکی، داروسازی و حتی صنعتی خواهد کرد.