اثر زمان نشاکاری بر جذب و کارایی مصرف تابش در ارقام برنج (Oryza sativa L.)

شکل گیری عملکرد دانه به عواملی مانند میزان انرژی تابشی در دسترس و ویژگی های ژنتیکی گیاه مانند میزان جذب تابش، کارایی تبدیل تابش جذب شده به زیست توده و سهم زیست توده در عملکرد دانه بستگی دارد. در راستای تغییر اقلیم، به منظور بررسی تاثیرپذیری این ویژگی ها از عوامل و شرایط محیطی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز در بهار سال های 1392 و 1393 اجرا و جهت مواجه شدن ارقام برنج با شرایط محیطی مختلف از سه زمان نشاکاری استفاده شد. فاکتورهای آزمایشی شامل شش رقم برنج (صمدی، هاشمی، طارم، شیرودی، کشوری و گوهر) و سه زمان نشاکاری (15 اردیبهشت، 30 اردیبهشت و 20 خرداد) بودند. نتایج نشان داد که ارقام برنج از نظر عملکرد دانه، زیست توده، شاخص سطح برگ در مرحله 50 درصد گلدهی و 20 روز پس از گلدهی، شاخص برداشت، تابش فعال فتوسنتزی (PAR) جذبی تجمعی، درصد تابش فعال فتوسنتزی جذبی و کارایی مصرف تابش، سرعت و مدت پر شدن دانه و تعداد خوشه در واحد سطح اختلاف معنی داری داشتند. کلیه ویژگی های گیاهی مورد مطالعه به غیر از کارایی مصرف تابش در زمان های مختلف نشاکاری دارای اختلاف معنی داری بودند. بیش ترین عملکرد دانه، زیست توده، شاخص برداشت، PAR دریافتی تجمعی، PAR جذبی تجمعی، مدت پر شدن دانه و طول دوره رشد در زمان نشاکاری اول (به ترتیب 7204 کیلوگرم در هکتار، 17229 کیلوگرم در هکتار، 9/41 درصد، 1050 مگاژول در مترمربع، 827 مگاژول در مترمربع، 6/20 روز و 105 روز) و کم ترین مقدار آن ها در زمان نشاکاری سوم حاصل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تغییر در زمان نشاکاری ارقام برنج باعث تغییر میانگین دما طی دوره رشد، تغییر میزان تابش دریافتی تجمعی و به تبع آن تغییر تابش جذبی تجمعی شد، اما اثر معنی داری بر کارایی مصرف تابش نداشت.