کتابچه امتیاز فواید عامه و جایگاه آن در تاریخ اقتصادی ایران عصر ناصری*

کتابچه امتیاز فواید عامه اثری از میرزا ملکم خان ناظم الدوله در عرصه اقتصادی و مربوط به ایران عصر ناصرالدین شاه است. ملکم در این کتابچه، از امتیازات اعطا شده دولت به تجار تبریز و ضرورت تاسیس کمپانی صحبت می کند و نحوه تاسیس کمپانی را تعلیم می دهد. کتابچه تاریخ تالیف مشخصی ندارد و ارتباط مباحث آن با وقایع تاریخی چندان روشن نیست. بنابراین، پیوند میان محتوای کتابچه با وقایع تاریخ اقتصادی و نیز زمان نگارش آن به عنوان یک مساله در مقاله حاضر با روش تحقیق تاریخی و با استفاده از اسناد و متون تاریخی مورد بررسی قرار می گیرد و به این سوال پاسخ داده می شود که ملکم کتابچه فواید عامه را در چه زمانی و در ارتباط با کدام وقایع تاریخ اقتصادی عصر ناصری تالیف کرده است. یافته اساسی تحقیق حاکی از آن است که کتابچه در سال 1306ق برای راهنمایی کسانی تالیف شده است که قصد داشتند امکان سرمایه گذاری در صنایع مختلف از جمله راهسازی در آذربایجان آن زمان را با فروش سهام و ایجاد شرکت های سهامی فراهم آورند.