ارزیابی کمی و کیفی اسانس اکسشن های مختلف آویشن قره باغی(Thymus fedtschenkoi Ronniger) در شرایط زراعی (یزد)

آویشن گیاهی است بوته ای، دایمی و معطر که در بعضی از مناطق ایران به صورت خودرو رویش دارد. این تحقیق به منظور تعیین و معرفی اکسشن های برتر آویشن قره باغی(Thymus fedtschenkoi) کشت شده از لحاظ کمیت و کیفیت اسانس اجرا شد.

 این تحقیق در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد با مختصات طول جغرافیایی 49 31 ، 53 شمالی و عرض 54 15 27 شرقی به ارتفاع 1209 متر از سطح دریا در منطقه گردفرامرز شهر شاهدیه یزد به اجرا در آمد. بذور 5 اکسشن آویشن قره باغی جمع آوری شده از استان های آذربایجان غربی، سمنان و زنجان در سال 1389 در جی فی پات کشت گردید. در سال دوم از سرشاخه های گیاه هنگام 50 درصد گلدهی برداشت شده و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس گیری انجام شد. پس از تعیین راندمان اسانس نسبت به وزن خشک، بوسیله کروماتوگرافی گازی و کرومانوگرافی گازی متصل به طیف سنجی جرمی تجزیه و شناسایی اسانس ها صورت گرفت.

از نظر بازده اسانس بیشترین درصد اسانس در زمان گلدهی گیاه مربوط به اکسشن TF3 با منشاء استان سمنان (2/4%) و کمترین میزان آن مربوط به اکسشن TF5 با منشاء استان آذربایجان غربی (8/0%) بود. بیشترین میزان تولید اسانس در هکتار مریوط به اکسشنTF3 با (kg/ha8/32) و کمترین میزان به اکسشنTF5 با kg/ha)3) تعلق داشت. حداکثر میزان ترکیبات عمده اسانس تیمول، پارا-سیمن، کارواکرول، بورنئول، ترپینئول، گاما-ترپینن، 1و8 سینئول، ای- کاریوفیلن و لینالول به ترتیب مربوط به اکسشن های TF1(1/70%)، TF5(2/20%)، TF4(1/18%)،)TF44/10%)، TF3(5/4%)، TF5(1/4%)،)TF46/3%)، TF33/3%)، TF5 (1/3%) بود. با در نظر گرفتن بازده اسانس، میزان تولید و ترکیب متشکله اسانس اکسشن TF3با منشاء استان آذربایجان غربی با 2/4 درصد اسانس و میزان تولید 8/32 کیلوگرم اسانس در هر هکتار و 33/66 درصد تیمول به عنوان اکسشن برتر در بین اکسشن های کشت شده معرفی می گردد.

با توجه به اینکه اکسشن TF3 دارای عملکرد، بازده اسانس و درصد تیمول بالا می باشد جهت کشت و ترویج در مناطق آب و هوایی مشابه توصیه می گردد.