مروری بر گونه پونه سای برگه دار (Nepeta bracteata Benth.)و بررسی اتنوبوتانی آن در چند شهرستان در استان خراسان رضوی

گونه پونه سای برگه دار Benth. Nepeta bracteata، گیاهی دارویی و متعلق به تیره نعناعیان است که استان خراسان یکی از خاستگاه های رویشی آن می باشد. در حال حاضر نیز به دلیل اثرات منحصر به فرد آن به طور گسترده در طب سنتی مورد بهره برداری قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی جایگاه و موارد مصرف این گیاه در طب سنتی و بومی استان خراسان است. در این راستا تحقیقی در سال 1391، از طریق تکمیل پرسش نامه و مصاحبه حضوری با عطاری ها و هم چنین افراد ساکن در روستاهایی که در مجاورت رویشگاه های طبیعی این گیاه زندگی می کنند، به انجام رسید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عمدتا اندام هوایی به ویژه گل های گیاه، توسط افراد محلی به جهت درمان بیماری های تنگی نفس، سرماخوردگی، سردرد و نیز درمان استرس به عنوان آرام بخش، مورد استفاده قرار می گیرد. در عطاری ها نیز عمدتا به جهت گیاه درمانی بیماری های تنفسی و ریوی همانند آسم، اسپاسم ریه، تنگی نفس، حساسیت فصلی، درمان سرفه های ناشی از سرماخوردگی، گرفتگی یا فشردگی قفسه سینه، خس خس سینه، خلط آور، التهاب مزمن مجاری تنفسی و عفونت لوزه ها و حتی در درمان سرطان ریه مورد مصرف قرار می گیرد. علاوه بر آن، جهت درمان بیماری های دیگری از قبیل بیماری های اعصاب و استرس و بیماری های گوارشی مثل درد دل، قولنج، عفونت های روده و معده هم چنین جهت رفع ضعف بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن و در مواردی جهت جلوگیری از ریزش مو و در رفع نامنظمی عادت ماهیانه مورد بهره برداری قرار می گیرد. متداول ترین روش های تهیه و آماده سازی آن شامل دم کردن، جوشاندن و عرق گیری است. این مقاله که کاربرد های بومی و سنتی این گیاه را بررسی کرده است، می تواند زمینه های پژوهشی ارزشمندی را در اختیار محققان قرار دهد تا با تکیه بر دانش بومی و فن آوری های روزآمد، ابهامات در استفاده از این گیاه را برطرف کرده و زمینه اهلی سازی و بهره برداری گسترده از این گیاه را فراهم نماید.