توسعه شاخص ریسک منابع آب با روش تحلیل درخت خطا (مطالعه موردی: حوضه دریاچه ارومیه)

پیامدهای منفی از بین‏ رفتن منابع آب برای حیات انسان و دیگر گونه‏های زیستی موجب شده تا بررسی اطمینان‏پذیری حوضه‏های آبریز برای تامین این نیاز اساسی ضرورت یابد. از این رو، در پژوهش حاضر برای نخستین‏بار روش تحلیل ریسک برای شناسایی نقاط آسیب‏پذیر و ارائه یک شاخص جامع در مقیاس حوضه آبریز به کار گرفته شد. به این ترتیب، با استفاده از روش تحلیل ریسک درخت خطا رویداد نامطلوب حوضه تعیین شد. سپس، عوامل منجر به وقوع آن شامل مخاطرات طبیعی و تهدیدهای انسانی شناسایی و با کمک دروازه‏های منطقی، راه‏های منجر به وقوع شکست در حوضه به کمک روابط علی- معلولی مشخص شدند. این مدل در قالب یک مطالعه موردی برای حوضه دریاچه ارومیه ارائه شد. «ریسک شکست حوضه دریاچه ارومیه» به عنوان رویداد راس در ساختار درخت خطا، از وقوع عواملی همچون شکست‏های کمیت آب، کیفیت آب، اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی در نظر گرفته شد. احتمال شکست رویداد راس، بر اساس نتایج به‏دست‏آمده از احتمال تجمیع‏شده توسط دیدگاه های کارشناسان، 57 درصد برآورد شد. به دلیل احتمال زیاد شکست، برای افزایش اطمینان‏پذیری حوضه، از شاخص بیرنبام برای «اندازه‏گیری اهمیت» رویدادهای پایه استفاده شد. بر اساس نتایج، به‏ترتیب سه رویداد «حکمرانی نامناسب»، «پایین‏بودن سطح آگاهی حوضه‏نشینان»، و «عدم رهاسازی حقابه زیست‏محیطی» بیشترین سهم را در وقوع رویداد راس داشتند. درنتیجه، شاخص جامع به‏دست‏آمده می‏تواند به عنوان یک معیار کلی برای بررسی ریسک منابع آب در سایر حوضه‏های ایران توصیه شود.