محاسبه انتشار تکنولوژی در بخش بالادستی صنعت نفت و اثر آن بر هزینه تولید نفت و گاز در ایران

در این مطالعه اثر پیشرفت‏های تکنولوژیکی و تخلیه مخزن در بخش بالادستی صنعت نفت ایران بر هزینه متوسط تولید، برای دوره زمانی 1396-1346، مورد بررسی قرارگرفته است. برای این منظور ابتدا روند انتشار تکنولوژی در دنیا، در دوره 2017-1953با استفاده از پنج متغیر که بیشترین تاثیر را در فعالیت های بخش بالادستی نفت در دنیا داشته اند، محاسبه شده است. سپس با استفاده از روند به دست آمده و به کمک مدل‏های اقتصادسنجی، اثر پیشرفت‏های تکنولوژیکی و تخلیه مخزن، بر متوسط هزینه تولید نفت و گاز در ایران، بررسی شده است. نتایج نشان می‏دهند که متغیر تکنولوژی، در کنار سایر متغیرهای توضیح‏دهنده رفتار هزینه، یک متغیر مهم و تاثیرگذار در کاهش هزینه متوسط تولید در بخش بالادستی از دهه‏ 1340 تا اواسط دهه 1360 بوده است. یکی از دلایل مشخص این نتیجه، همسو بودن روند انتشار تکنولوژی‏ در بخش بالادستی ایران با روند آن در دنیا تا سال 1368 می باشد. علاوه بر این نتایج تخمین نشان دادند که از سال‏ 1368 تا 1396، میان تغییرات هزینه و سطح تکنولوژی دنیا در بخش نفت، به دلایل متعدد از جمله دلایل سیاسی، جنگ، تحریم‏های اقتصادی علیه ایران و مشکلات مربوط به انعقاد قراردادهای نفتی و عدم توجه کافی به موضوع انتقال تکنولوژی، هیچ ارتباط معناداری وجود ندارد. در این دوره، ورود تکنولوژی‏های روز دنیا به ایران در بخش بالادستی محدود و ناکامل بوده و در نتیجه فرآیند اکتشاف، توسعه و تولید به کندی صورت پذیرفته و باوجود افزایش سرمایه‏گذاری واقعی، هزینه متوسط تولید روندی افزایشی و با شتاب داشته است. در پایان نیز از یک رویکرد شبیه‏سازی ساده استفاده شده که در آن رفتار هزینه‏ای تولید در دو سناریو مقایسه شده است. سناریوی اول، شرایط موجود یعنی عدم ورود تکنولوژی به ایران از اواخر دهه 1360 و سناریوی دوم، استفاده از تکنولوژی روز دنیا می باشد. نتایج این شبیه سازی نشان می دهند که درصورت استفاده از تکنولوژی روز دنیا، هزینه متوسط تولید در ایران می‏توانست به مقدار قابل توجهی کمتر باشد و بهره‏وری در این بخش در سطح بالاتری قرارگیرد.