بررسی و تحلیل نقش سدها در ناپایداری مناطق روستایی نمونه ی موردی: حوضه ی صوفی چای

سد به عنوان یکی از سازه های هیدرولوژیکی، برای مناطق روستایی می تواند سبب اشتغال زایی، توسعه ی فعالیت بخش کشاورزی، توسعه ی جاده و مسیرهای ارتباطی، تنوع بخشی به اقتصاد روستایی و غیره گردد، اما بااین وجود، مسائل و مشکلات فراوانی را در زمینه ی استقرار جمعیت، نوع و کیفیت معیشت و چگونگی بهره برداری از منابع طبیعی همچون آب وخاک به نواحی روستایی تحمیل کرده است. شناخت و بررسی این نقش در تشریح روند توسعه ی ناپایدار روستایی و ضرورت دگرگونی آن با توجه به وضعیت غالب روستاها بسیار مفید است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی و تحلیل ارتباط احداث سدها با شرایط ناپایداری در روستاهای زیر تاثیر و ارائه ی راهکارهای مناسب جهت مدیریت منابع در حوضه ی صوفی چای است. نوع تحقیق با توجه به هدف، کاربردی و بر اساس روش، توصیفی-تحلیلی است. برای انجام تحلیل روستاهای متاثر از سد، با توجه به تعداد خانوار و فاصله از سد از مجموع 59 روستای حوضه، 44 روستا به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نمونه های موردمطالعه با استفاده از فرمول کوکران 386 خانوار محاسبه و درنهایت بر اساس نظرات اساتید جهت افزایش میزان اطمینان(حداقل تعداد نمونه برای روستاهای کوچک به 7 نفر افزایش داده شد) نمونه به 433 خانوار ارتقاء یافت. با توجه به آزمون t ی تک نمونه ای اثرات سد بر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی-کالبدی در سطحی ناپایدار ارزیابی شده است. بر اساس نتایج مدل معادلات ساختاری، گویه هایی که عامل بیش ترین ناپایداری در سه ناحیه ی موردمطالعه بوده اند، مشخص شده اند. همچنین، با توجه به آزمون ناپارامتری کروسکال-والیس، تفاوت تاثیرات میان سه ناحیه ی بالادست، میان دست و پایین دست به ویژه به زیان مناطق پایین دست به اثبات رسیده است. درنهایت، به منظور تعدیل اثرات منفی سد، اعمال برنامه مدیریت یکپارچه و جامع منابع حوضه ی آبخیز صوفی چای پیشنهاد شده است.