نگاهی به عناصر زیبایی شناسانه هفت پیکر نظامی

هفت پیکر یکی از زیباترین منظومه های غنایی فارسی است که از دیرباز مورد توجه و تقلید شاعران قرار داشته است. نظامی، سراینده این منظومه، مانند افلاطون و نوافلاطونیان، زیبایی راستین را مفهومی آسمانی و معنوی می داند. این شاعر زیبایی شعر را نیز در معنای والا و متعالی آن جست جو می کند و به زیبایی لفظی شعر وزنی نمی نهد. اما میان این گفته نظامی با آن چه از اشعار وی دریافت می شود، دوگانگی آشکاری وجود دارد؛ زیرا نظامی از شاعران نام آور سبک آذربایجانی است و بهره مندی از شگردهای گوناگون ادبی و زبانی و نیز چند لایه بودن از ویژگی های مهم شعر سبک آذربایجانی شمرده می شود. هفت پیکر از نظر آفرینش های ادبی، خوش آهنگی، زبان تصویری و کنایی، به گزینی واژه ها، توصیفات زیبا، تخیل قوی، هماهنگی تصویر و عاطفه، شگردهای هنری و داستانی، نوآوری در آمیختن تاریخ و افسانه، و معانی و مفاهیم ژرف، شایسته توجه است. اگرچه بسیاری از آرایه پردازی ها در این منظومه از تکلف و تصنع خالی نیست و این ویژگی در کنار محدودیت وزن و نارسایی زبان از زیبایی برخی از بیت ها کاسته است، اما با چشم پوشی از این موارد می توان هفت پیکر را در شمار زیباترین منظومه های فارسی قلمداد کرد. در پژوهش پیش رو، به برجسته ترین عناصر زیبایی شناسانه این منظومه پرداخته شده است.