بررسی و تحلیل مولفه های موثر بر ادراک مفهوم محله به مثابه مکان سکونت؛ بر پایه دیدگاه آرمان گرایان مدینه فاضله اسلامی

با توجه به شواهد و نتایج پژوهش ها، زندگی در شهرهای سنتی ایران در قالب ساختار و نظام محله بندی انتظام و معنا می یافت؛ اما امروزه شهر به مجموعه شبکه های مختلف از روابط اجتماعی گسسته شده گفته می شود که حدومرز آن برای هر شهروند متفاوت است. پیامد این تحول معنایی و گسیختگی اجتماعی، تنزل مفاهیم زیست در محلات دهه های اخیر است. در نتیجه، بازخوانی و تحلیل مفاهیم زیستی محلات گذشته برای فرایند توسعه و ارتقاء کیفی شهرهای امروز امری ضروری است. حس تعلق به محله، همسایگی، تعاون و مشارکت های اجتماعی از جمله مفاهیمی هستند که جریان زندگی محلات سنتی را هدایت می نمود که بهره گیری از آموزه های چنین مدل و نظامی می تواند موجب احیاء هویت محلات و گسترش راهکارهای اجتماع محور توسعه در جامعه گردد. دستیابی به چنین نتایجی نیازمند پذیرش محله به عنوان مکانی معنادار و هدایت گر جریان های فردی و اجتماعی سکونت است. از میان آراء و دیدگاه های مختلف پیرامون مفهوم محله، متفکران و آرمان گرایان مدینه فاضله اسلامی از جمله فارابی، ملاصدرا، سهروردی و... با وجود برخی تنوع ها، رویکردی مشابه و همسو با ویژگی های مکان محور و اجتماع مبنای محلات سنتی اسلامی داشته اند. از این رو در این پژوهش ضمن تحلیل و اثبات نقش «محله به مثابه مکانی برای سکونت» به تبیین مولفه های ادراک مفهوم محله بر پایه دیدگاه اندیشمندان آرمان شهر اسلامی پرداخته ایم. روش تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از روش های تاریخی تفسیری و تجزیه و تحلیل محتواست؛ به-گونه ای که در بررسی دیدگاه حکما و فلاسفه مدینه فاضله اسلامی، متون و مستندات تاریخی مرتبط تفسیر و تحلیل شده اند. همچنین در بررسی مبانی نظری مفاهیم و اصطلاحات مکان، محله، سکونت و همین طور تحلیل و تفسیر نتایج آراء اندیشمندان متقدم آرمان شهر اسلامی از روش تحلیل محتوا بهره گرفته شده است. نتیجه اینکه شش مولفه به عنوان عوامل اصلی ادراک مفهوم محله از دیدگاه آرمان گرایان شهر اسلامی استنتاج می شود که شامل: تعاون و مشارکت اجتماعی، حس تعلق به محله، سلسله مراتب و حریم، ارزش های فردی و اجتماعی، ابنیه و عناصر کالبدی محله و در نهایت تامین رفاه و رضایت مندی از محله است.