اثرهای خزش شهری در تغییر کاربری زمین های روستاهای پیرامونی کلانشهر تهران (مطالعه موردی محور تهران- دماوند)

از جمله پیامدهای عمده شهرنشینی شتابان ، گسترش مکانی - فضایی شهر ها و خورندگی روستاها و زمین های پیرامونی آن هاست که در کلانشهرها نمود بسیاری داشته است.خزش و گسترش ناموزون کلانشهر تهران به نواحی پیرامونی، منجر به بروز نابسامانی و عدم تعادل در عرصه های اجتماعی، اقتصادی و سازمان فضایی روستاهای پیرامونی شده است.در دهه های اخیر آنالیز رشد شهری از منظر های گوناگونی آغاز شد .این پدیده درایران در نیم قرن اخیر با برجستگی زیادی همراه بوده است. و در آغاز در مادر شهر ها و شهرهای بزرگ اتفاق افتاد ولی به تدریج بر اثر سیاست های تمرکز گرایانه سکونتگاهی به شهرهای متوسط و میانی نیز انتقال یافته است. در ناحیه مورد مطالعه در سه دهه اخیر رشد شتابانی در گسترش سطح داشته است و سبب بروز مسایل بسیار محیط زیستی و تغییر های سریع در عملکرد اقتصادی روستاها و تغییر منبع های طبیعی ارزشمند شده است. از این رو این تحقیق در نظر دارد با واکاوی و تحلیل دقیق پدیده خزش نحوه و میزان تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین در ناحیه مورد مطالعه را بررسی و با بیان راه حل های علمی اثر های زیان بار آن را کاهش دهد.

برای آنالیز دقیق اثر های پدیده خزش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. در این روش بعد از گردآوری داده ها شامل تصاویر ماهواره ای لندست با سنجنده های TM و ETM و OLI و پس از تفسیر بصری تصاویر ماهواره ای به لحاظ عاری بودن از خطاهای راه راه شدگی، لکه های ابر با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم های اطلاعات مکانی روند تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین در سال های 1986 ، 2002، 2018 میلادی به تفکیک و در چهار کاربری، زمین شهری و انسان ساخت زمین های جنگلی مرتع ها  و راهآغاز گردید.پس از آن عملیات طبقه بندی نظارت شده با الگوریتم SVM ، آشکار سازی و تعیین الگوی خزش در ناحیه مورد مطالعه انجام شد.

محاسبات انجام شده گویای آن ست که در محور تهران – پردیس - دماوند بر اثر رشد خزنده به شکل گسسته و در برخی نقاط پیوسته بیش ترین تغییرات  به لحاظ افزایش ، مربوط به کاربری زمین های شهری و انسان ساخت 06/9 درصد و  نیز راه 1 درصد می باشد که این روند رو به افزایش سبب کاهش دو پوشش مراتع و زمین های جنگلی بترتیب به میزان07/9 و1/0 درصد شده است. پس از عملیات میدانی و برداشت عوارض نمونه با گیرنده های GPS دو فرکانسه و معرفی آن به نرم افزار ، طبقه بندی عوارض با روش ماشین های بردار پشتیبانبا  میانگین دقت کلی 62/96% و میانگین ضریب کاپای  33/85% انجام شد. بیشترین تغییر ها مربوط به کاربری های زمین شهری و انسان ساخت و راه بوده که در ناحیه مورد مطالعه بیشتر زمین های جنگلی تبدیل به شهرک های صنعتی و ویلاهای تفریحی شده است.این موضوع منجر به افزایش مهاجرت از روستا ها به پیرامون کلانشهر تهران شده و بدنبال آن نیاز به زمین های شهری و در نهایت شکنندگی و ناپایداری منابع محیط زیست صورت گرفته است. در محور تهران – پردیس - دماوند تغییر های یاد شده توسط عامل ها و نیروهای مختلف و در جریان گسترش فضایی ناموزون آن صورت گرفته است.

در بررسی مربوط به تحولات فضایی و تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین توجه به این مطلب که کدام کاربری به آرامی و کدام کاربری با سرعت بیشتری تغییر می کند از اهمیت بالایی برخوردار است.در این تحقیق نمایان شد که در مورد بررسی زمین های جنگلی نسبت به دیگر زمین ها بیشترین میزان تغییر را داشته اند. بنابراین اگر برنامه ریزی دقیق و سیاست گذاری های لازم و نظارت مستمر برای جلوگیری از این روند صورت نگیرد آثار زیان بار و جبران ناپذیر محیط زیستی در پی خواهد داشت.