تحلیل آماری- همدیدی نقش فرارفت دمایی در بارش های بهاره ایران (1392-1340)

بررسی سازوکار دما و فرارفت دمایی همراه با لایه ضخامتی جو و تاثیر آن بر میزان بارش های یک منطقه و شناخت مولفه های چرخه آب بر روی آن، از موضوعات مورد توجه علوم جوی می باشد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه فرارفت دمایی و شناخت لایه ضخامتی جو در ارتباط با بارش های بهاره ایران انجام شد. برای این منظور از پایگاه داده روزانه بارش با تفکیک مکانی km2 15×15 در دوره آماری 1340-1392 استفاده شد. پس از استخراج روزهای بارش فراگیر، داده های فشار متناظر، با استفاده از امکانات برنامه نویسی در محیط نرم افزار گردس (Grads) استخراج و به کمک تحلیل خوشه ای روزهای نماینده و الگوهای بارشی بهاره ایران در محیط نرم افزار متلب شناسایی شدند. به منظور تعیین روز بارشی سه معیار بارش روزانه mm 1 و بیش تر، حداقل تداوم دو روزه و حداقل 50% پوشش در نظر گرفته شد. نقشه های فشار تراز دریا، 700 و hPa 500 به همراه فرارفت دمایی و لایه ضخامت جو استخراج شد. نتایج نشان داد که ساز وکار بارش های فراگیر بهاره ایران متاثر از پنج الگوی جوی می باشد. شدیدترین مقدار فرارفت دمایی ناشی از پرفشار سیبری و در نواحی شرقی و شمال شرق کشور رخ داد و به سمت غرب و جنوب از شدت آن کاسته شد. به طورکلی از شرق به غرب و از شمال به جنوب به هنگام ریزش های جوی بهاره ایران، فرارفت دمایی ملایم تری در منطقه موردمطالعه وجود داشت. علاوه بر این شدیدترین فرارفت های دمایی در تراز دریا و به واسطه سامانه های پرفشار حرارتی رخ داده است. در ارتفاعات و ترازهای بالاتر که وضعیت فرارفت دمایی تحت تاثیر وضعیت دینامیکی جو به خصوص سامانه بلاکینگ، فرودهای عمیق و گرمایی مدیترانه قرار داشت، نسبت به تراز دریا وضعیت ملایم تری داشته و از شدت فرارفت های دمایی کاسته شد.