تحلیل مخاطره یخبندان و سرمازدگی محصولات باغی آذربایجان غربی

در این مطالعه با توجه به اهمیت خسارت یخبندان و سرمازدگی در کاهش سالانه محصولات باغی استان آذربایجان غربی، دماهای میانگین و کمینه روزانه هوا و احتمال رخداد اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره و شدت و تداوم یخبندان در یک دوره ده ساله (2012-2003) بررسی شد. هدف اصلی این مطالعه، تشخیص انواع یخبندان (تابشی، فرارفتی و ترکیبی) به منظور ارایه راهکارهایی برای کاهش خسارت ناشی از آن به درختان باغی بوده است. به دلیل محدودیت پیوستگی آمار خسارت یخبندان از صندوق بیمه کشاورزی، بررسی های لازم تنها برای سه شهرستان ارومیه، میاندوآب و سلماس به عنوان مهم ترین مراکز تولید سیب، انگور و گردو انجام گرفت. برای این منظور یخبندان ها به دو دسته اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره تقسیم شدند. پس از مشخص شدن تاریخ رخداد اولین یخبندان های پاییزه و آخرین یخبندان های بهاره، آنها به روزهای ژولیسی تبدیل شد و سپس در محیط نرم افزاری SMADA بهترین تابع توزیع احتمال به داده ها برازش و احتمالات  25، 50،  75 و 95 درصد محاسبه شد. نتایج حاصل در خصوص خسارت سرمازدگی به محصولات کشاورزی (دماهای بیشتر از صفر تا 4 درجه سلسیوس)، نشان داد که این محدوده دمایی در آبان، اسفند و فروردین، تاثیری در خسارت به محصولات مذکور نداشته است. بیشترین خسارت برای مجموع هر سه محصول در شهرستان های ارومیه (2403/7هکتار)، سلماس (501 هکتار) و میاندوآب (1363/3هکتار) در سال 91-1390 به دلیل تداوم یخبندان در ماه های آبان، اسفند و فروردین (به ترتیب با 42، 40 و 38 روز) مشاهده شد. با توجه به مرحله رشد محصولات مطالعه شده، آستانه دمایی خسارت زای یخبندان در دمای کمینه 6- درجه سلسیوس و کمتر برای انگور در زمان برداشت محصول (شهریور و مهر) و دمای کمینه 5- و کمتر برای درختان سیب و گردو در زمان جوانه های گل و برگ (فروردین و اردیبهشت) است. پیشنهاد می شود برای تشخیص دقیق تر انواع یخبندان، در کنار تحلیل های آماری، بررسی فرارفت هوای سرد به کمک نقشه های ژیوپتانسیل (به خصوص تراز850 میلی بار) نیز انجام گیرد.