بررسی اثر محافظت کبدی عصاره متانلی گیاه هفت بند خزری (Polygonum hyrcanicum) بر سمیت کبدی ناشی از تتراکلرید کربن در موش سوری

تولید گونه های فعال اکسیژن (ROS) و القای استرس اکسیداتیو مکانیسمهای اصلی ایجاد آسیب کبدی، توسط بسیاری از سموم کبدی است. تتراکلرید کربن یک حلال آلی است که به واسطه تولید گونه های فعال اکسیژن و القاء استرس اکسیداتیو بطور گسترده ای بعنوان یک مدل سمیت کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. گیاه علف هفت بند (Polygonum) متعلق به خانواده Polygonaceae  گونه اندمیک ایران بوده و در شمال و شمال شرقی ایران رویش دارد. این گیاه در مناطق شمالی کشور بخصوص در ناحیه ترکمن صحرا به صورت دم کرده جهت درمان کم خونی ، سنگ کلیه و اختلالات کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به ویژگیهای فیتوشیمیاییP. hyrcanicum و نیز سابقه کاربرد سنتی آن در ایران، در این مطالعه اثرات محافظتی عصاره متانلی اندام هوایی گیاه بر سمیت کبدی ایجاد شده توسط تتراکلرید کربن مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت.

سرشاخه های گلدار گیاه Polygonum hyrcanicum  از منطقه ورسک استان مازندران جمع آوری شد. عصاره گیری از اندام هوایی خرد شده گیاه توسط حلال متانل به روش ماسراسیون در دمای اتاق انجام گرفت. موش های سوری نر در محدوده وزنی g 5 ± 23 بصورت خوراکی بمدت 7 روز با دوزهای مختلف عصاره متانلی علف هفت بند خزری (دوزهای mg/kg  500 ، 750 و 1000)، ان-استیل سیستیین ( mg/kg 200  بعنوان کنترل مثبت) و آب (ml/kg 10 بعنوان گروه کنترل منفی) تیمار شدند. دو ساعت پس از دریافت آخرین تیمار، موشها تک دوز داخل صفاقی تتراکلرید کربن با دوز  ml/kg 5 /0 دریافت نمودند. بعد از 24 ساعت با رعایت اصول اخلاقی موشها کشته شدند و سطح آنزیم های کبدی در سرم و میزان لیپید پراکسیداسیون در بافت کبدی تعیین گردید.

 تجویز دوز ml/kg 5 /0 تتراکلرید کربن بصورت داخل صفاقی باعث افزایش معنی داری در میزان آنزیم های کبدی ALT و AST در پلاسما و میزان پراکسیداسیون لیپیدی در بافت کبدی گردید. تجویز عصاره متانلی گیاه هفت بند خزری در دوزهای مختلف mg/kg 500، 750 و 1000 موجب کاهش معنی داری درسطح آنزیم های کبدی و میزان پراکسیداسیون لیپیدی گردید.

نتایج این مطالعه برای اولین بار نشان داد که عصاره متانولی گیاه علف هفت بند خزری که بومی ایران می باشد دارای اثرات محافظ کبدی در مدل سمیت کبدی در موش بوده که این اثرات را عمدتا از طریق مهار استرس اکسیداتیو در سلولهای کبدی در مقابل ترکیبات اکسیدانت اعمال می کند. به همین دلیل انجام مطالعات بیشتر بر روی فراکسیونهای مختلف عصاره تام جهت تعیین اجزاء موثر و مکانیسم های درگیر پیشنهاد می گردد.