بررسی تاثیر میزان زمینه گرایی بناهای میان افزا بر تداوم حیات بافت تاریخی بازار سنتی ایرانی - (نمونه موردی: حریم درجه دو بافت تاریخی بازار سنتی اردبیل)

بازار سنتی ایرانی، به عنوان نمونه ای اعلی از هنر و معماری اسلامی ایرانی، میراث غنی فرهنگی به شمار می آید. این پدیده ی معماری درشت دانه، خود متکامل و متجانس با زمینه ی شهری پیرامون، مانند سایر بافت های شهری، از عواقب تحولات ناشی از زندگی مدرن در حوزه ی داخلی و پیرامونی خود مصون نبوده است. از طرفی تغییر و تحول و ایجاد ساختارهای جدید، جهت تداوم حیات و زندگی بافت های تاریخی، ضروری است. مفهوم زمینه گرایی و هدف آن در بافت تاریخی، بر اساس مفاهیم کیفی ایجاد کل زنده، منسجم و پویا، مبنی بر لزوم شناخت و تاکید بر استخراج زبان الگوی بافت، جهت انسجام ساختاری و عملکردی در توسعه های پیرامونی است. این پژوهش، در راستای واکاوی ناهماهنگی بناهای میان افزا در بافت تاریخی شهر ایرانی-اسلامی و نقد زمینه گرایی موجود، ابتدا با روشی توصیفی- تحلیلی، زبان الگوی بازار سنتی اردبیل را به عنوان نمونه موردی بررسی می نماید. سپس جهت پاسخ به چگونگی تاثیر میزان انسجام میان افزاها به عنوان سنجه ی زمینه گرایی بر تداوم زبان الگو به عنوان مشخصه تداوم حیات بافت، تحقیق پیمایشی (میدانی)، مشاهده و همچنین از پرسشنامه به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات و از نرم افزارSPSS  به عنوان ابزار تحلیل و ارزیابی داده ها استفاده می شود. یافته ها در بخش اول نشان می دهد؛ مراکز نیرومند کالبدی-عملکردی واجد مقیاس بندی که الگوی حیات ساختار های مختلف را به وجود می آورند. در نمونه ی بازار سنتی اردبیل در انطباق با سه مقیاس کلان، میانه و خرد، حاکی از حد اعلای کیفیت حیات است و انسجام معنایی ناشی از جهان بینی وحدت گرا و پویای اسلامی را در ساختار بازار سنتی متجلی می سازد. یافته ها در بخش دوم حاکی از عدم انسجام کلی میان افزاهای معاصر در حریم درجه دو بازار سنتی اردبیل است. همچنین نشان می دهد متغیرهای انسجام ساختاری، انسجام بصری و انسجام فضایی بر متغیر وابسته حیات کالبدی بازار سنتی، متغیر انسجام فعالیتی و متغیر انسجام ادراکی بنای جدید به عنوان متغیر پیش بین بر حیات عملکردی بازار سنتی تاثیر مستقیم و معنی داری داشته و تغییرات آن را پیش بینی می کنند. لذا پرداختن به مفاهیمی چون مقیاس بندی فراگیر و توزیع مقیاس ها، فراتر از الزام صرف به استفاده از اجر و ارتفاع محدود بنا و قاب پنجره ی چوبی نمایان در حریم بازار سنتی ضروری است تا بتوان مفاهیمی عمیق از زبان الگوی بافت را تداوم بخشید و توصیه های جدید برای ایجاد هویت طراحی در بافت های تاریخی، جهت تاکید بر «الگوگرایی» به جای «فرم گرایی» برای طراحان داشت.