جایگاه پایه ای ایوان در ارتقاء راندمان عملکردی در مساجد

بازده عملکردی مسجد مانند هر فضای عملکردگرای دیگر، تحت تاثیر چیدمان فضایی آن قرار دارد. در واقع فضاهای مذهبی دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که از آغاز اسلام تا کنون بدون تغییر باقی مانده و تنها مختص به خود این فضاها می باشند. این ویژگی های خاص سبب پایداری استفاده از الگوهایی خاص در معماری این گونه از بناها شده است. چگونگی ارتباط بین ورودی، حیاط و شبستان(های) مسجد از جمله این ویژگی هاست که در بسیاری از موارد وجود عنصری به عنوان ایوان در سازمان فضایی این بناها، نقش یک گره ارتباطی را ایفا نموده و به عنوان یک فضای نیمه باز، ارتباط میان حیاط و شبستان های مسجد را فراهم می آورد. لذا پژوهش حاضر به بررسی نقش ایوان در ارتقا راندمان عملکردی مسجد می پردازد. ابزار سنجش موضوع تحقیق حاضر تیوری نحو فضا می باشد. این نظریه قادر است که اطلاعات مربوط به ویژگی های ساختاری پیکره بندی فضایی بنا را به منظور تجزیه و تحلیل آن، در اختیار پژوهش گران قرار دهد. شیوه ی مورد نظر دارای دو ابزار می باشد که شامل "نمودارهای توجیهی" و "نرم افزار" است. به منظور دست یابی به این هدف، پس از بررسی ادبیات پژوهش، شاخص های مرتبط با راندمان عملکردی فضا استخراج و معرفی می گردد. در مرحله بعد به منظور تحلیل میزان راندمان عملکردی، پس از ترسیم نموداهای توجیهی مربوط به هر فضا، بخشی از شاخص ها با استفاده از روابط ریاضی نحو فضا آنالیز شده و بخشی دیگر با استفاده از نرم افزار Depthmap مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر این اساس در مجموع، راهبرد مورد استفاده در پژوهش، کمی خواهد بود. نتایج نهایی مستخرج از دو روش مذکور نشان داد که وجود ایوان و فضاهای وابسته به آن در ساختار فضایی مساجد باعث افزایش عمق فضایی، درجه همپیوندی و پیوند بهتر میان فضای حیاط و شبستان می گردد که مجموعه این عوامل، ارتقا راندمان عملکردی بین فضای ورودی، حیاط و شبستان (های) مسجد را در پی دارد. از جمله دیگر نتایج مستخرج از این پژوهش می توان به تعداد ایوان های موجود در مساجد در ارتقا راندمان عملکردی آنها اشاره نمود؛ به این ترتیب که هر چه تعداد ایوان ها در مساجد حیاط مرکزی افزایش یابد، میزان راندمان عملکردی آن نیز به مراتب افزایش می یابد.