بازاندیشی در مفهوم ‏شناسی «میان‏ رشتگی» و تاریخچه ادبیات نظری آن در ایران

میان رشتگی، رویکردی جدید در عرصه پژوهش، آموزش و طبقه ‏بندی علم است که از منظرهای کاربردی مختلف، ضرورت فراوان دارد، بااین ‏حال، فقر ادبیات نظری آن، از موانع رواج و توسعه آن محسوب می‏شود تا آنجا که حتی میان‏ رشته ‏ای پژوهان، به ابهام مفهومی خود این اصطلاح، تصریح دارند. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی با بهره ‏گیری از نظریه معاصر استعاره و با استفاده از منابع کتاب‏خانه ‏ای می‏کوشد با استخراج مولفه های اصلی «میان‏ رشتگی»، انگاره‏ای روشن از مفهوم آن ارایه داده و تاریخچه ادبیات نظری این حوزه نوپدید در ایران را شناسایی و معرفی کرده است. مطابق بررسی این پژوهش، عمر ادبیات رویکرد میان‏ رشته‏ای و تلفیقی در ایران، همگام با خط‏ مشی‏ گذاری علم در این زمینه، کمی بیش از دو دهه است. موضوع مطالعات میان ‏رشته ‏ای، مسیل ه‏ای «پیچیده» بوده و پیچیدگی را می‏توان به «مطالعه رفتار سیستم ‏ها» تعریف کرد و راه میان ‏رشتگی از رشته ‏های تخصصی می‏گذرد. شبکه معنایی «میان‏ رشتگی» متشکل از شش مفهوم «تلفیق و ترکیب»، «استفاده از چند دانش تخصصی»، «دیالکتیک و جمع ‏گرایی پویا»، «موضوع پیچیده»، «فرآیند بودن» و «ارزش افزوده معرفتی داشتن» است. از میان این مولفه ها، «تلفیق و ترکیب» نقشی محوری و اساسی دارد. بر اساس همین مولفه است که طیف میان‏ رشتگی ترسیم می‏گردد و میان ‏رشته‏ای ‏نماها از میان‏ رشته‏ای واقعی تمایز پیدا می‏کند.