خواندن معماری؛ چیستی، چرایی و چگونگیدر جستجوی مدلی برای آشنایی با تاریخ معماری ایران و نقش آن در سپهر معماری

آشنایی با «شجره‏ نامه معماری ایران» و بهره گیری از «مبانی، اصول و الگوهای» پایدار نهفته در آن، در مرحله نخست نیازمند خواندن صحیح معماری ایران می باشد. در فرایند خواندن معماری با سه پرسش اصلی روبه ‏رو هستیم. نخست اینکه چه چیز را بخوانیم؟ (به چه وجوه و ابعادی از معماری توجه کنیم؟). دوم اینکه چرا بخوانیم (هدف و محصول خواندن معماری چه باید باشد؟). و در نهایت چگونه بخوانیم؟ (چه مسیر و روشی برای رسیدن به هدف در پیش بگیریم؟). نوشتار پیش رو، در پژوهشی کیفی با تجزیه و تحلیل گفتارها و بیانیه‏ های «پژوهشگران و طراحان» معاصر و سپس طبقه ‏بندی و مدل‏سازی داده ‏ها تلاش دارد راهی برای نزدیک شدن به پاسخ این سه پرسش در پیش‏ گیرد. برای این منظور، پس از بررسی دیدگاه این دو گروه، مدلی مفهومی طراحی می ‏گردد که در آن سعی شده تعریفی نسبتا جامع از معماری ایران بر اساس علت های چهارگانه و بسترهای سه گانه موثر در تشکیل و تغییر معماری معرفی شود. این مدل به منزله‏ پاسخ به «چیستی معماری» و چهارچوبی برای «چرایی و چگونگی» خواندن آن می‏ باشد. سپس چرایی یا اهداف و کاربرد‏های خواندن معماری تبیین می شود. مرحله بعد به توضیح چگونگی خواندن معماری و مسیر و روش این فرایند می ‏پردازد و سپس پیشنهادی در قالب یک جدول از فهرست فعالیت های لازم برای خواندن معماری و پیش بینی روش های انجام آن ارایه می گردد. در پایان نتایج و کاربردهای این پژوهش در پنج عرصه «سپهر معماری»، بیان شده است.