دسته بندی روایات تاریخی در مجمع البیان

هدف از پژوهش حاضر، گونه شناسی و دسته بندی روایات با کارکرد تاریخی در تفسیر مجمع البیان است. الگوی مورد استفاده در این مقاله، گونه شناسی مبتنی بر روش است. گونه شناسی مبتنی بر روش در حوزه تفسیر قرآن الگویی است که با توجه به سه نوع رویکرد رابطه نگرانه، کارکرد گرایانه و ساختار گرایانه دانشمندان علوم حدیث به گونه بندی و تحلیل گونه ها می پردازد. در مطالعه حاضر این نوع از گونه شناسی رویکردی توصیفی تحلیلی به سنخ شناسی کارکرد گرا در روایات دارد. بر همین اساس سه دسته روایت شامل روایات ترتیب نزول سوره ها، روایات اسباب نزول و حاکی از فضای صدور سوره ها، و روایات حکایت کننده جزییات قصص و داستان های انبیاء و اقوام پیشین  تحت عنوان کارکرد تاریخی روایات گونه بندی و تحلیل می شوند. نتایج این مطالعه نشان می دهد روایات ترتیب نزول و بخش عمده روایات اسباب نزول حاوی اطلاعاتی است از وقایع تاریخی یا وقایعی که در شکل گیری تاریخ بعد از اسلام اهمیت داشته اند. همچنین، روایات حکایت کننده جزییات قصص، شامل 308 روایت است که با توجه به کارکرد تاریخی آن ها در 9 نوع مختلف قابل دسته بندی است.