بازتاب تمایزات رویکرد عقل گرا و نقل گرا در تحلیل انگاره بداء: بازخوانی دو شرح کافی کلینی در عصر صفوی

اندیشمندان با رویکردهای متفاوتی با روایات و گزاره های دینی مواجه شده اند. از آن جا که هر رویکردی آثار و تبعات متفاوتی از خود بر جای می گذارد لازم است برای شناخت رویکردهای گوناگون آن ها را بررسی کنیم. دو رویکرد عمده در رویارویی با روایات و گزاره های دینی رویکرد عقل گرایی فلسفی و رویکرد نقل گرایی است. در این مطالعه می خواهیم با روش مقایسه ای به بررسی و تطبیق رویکرد ملاصدرا هم چون نماینده مکتب عقل گرایی فلسفی و رویکرد مجلسی هم چون نماینده مکتب نقل گرایی در باب بداء در بخش اصول از کتاب کافی بپردازیم. می خواهیم از این رهگذر به فهم و درک بهتر هر یک از این دو رویکرد دست یابیم و تفاوت ها و تمایزات آن ها را بازنماییم. این دو اندیشمند در عصر صفویه می زیسته اند و سوگیری های نظری آن ها حاکی از تقابل فکری دو جریان عقل گرایی و نقل گرایی در آن دوره است. فرضیه مطالعه آن است که این دو رویکرد در شاخصه هایی چون نحوه تبیین آموزه های دینی، نوع بسط مسیله، گرایش به قطعیت در بیان یا احتیاط گرایی، و چگونگی برخورد با روایات غامض اختلاف دارند. بااین حال، می توان اشتراکاتی را نیز در شیوه صاحبان دو رویکرد در رویارویی با روایات مشاهده کرد؛ اشتراکاتی هم چون پرهیز از رد و انکار روایات، تمسک به تاویل، و رویارویی با روایات با تکیه بر پیش فرض ها.