بررسی نقشهای بلاغی سکوت در غزلیات مولانا

یکی از روش های خطابه به کارگیری روش های مستقیم در بیان مطالب است. تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و افاده نیکوتر معنای موردنظر و آماده ساختن ذهنی او برای پذیرش منظور اصلی، امتیازاتی است که برای بیان مستقیم ذکر شده است. در میان اشعار عارفانه اشعار مولانا از تاثیرگذاری خاصی بر مخاطب برخوردارند. این ویژگی گرانقدر از زبان نافذ و گاه سکوت پر رمز و راز او شدت میگیرد؛ خاموشی مولانا از جنس ناتوانی و درماندگی نیست، بلکه وسیله ای است برای القای معانی بلند مورد نظر او. بر اساس نظریات ساختگرای یاکوبسن و افرات درباره نقشهای ارتباطی کلام بین گوینده و مخاطب، پیامی معنادار مبادله میشود که از طریق یک مجرای فیزیکی انتقال مییابد. این نظریه در شش جنبه نقش ترغیبی، فرازبانی، عاطفی، همدلی، ادبی و ارجاعی مطرح میگردد. در این مقاله به تطبیق این نظریه بر مصادیق و نمونه های به دست آمده در خصوص سکوت مولانا در دیوان «غزلیات شمس» پرداخته ایم.