اندیشه اجتماعی ضمان و مسئولیت اجتماعی در فقه امامیه و اهل سنت

فقه اسلامی عهده دار استنباط احکام الهی و پاسخگویی به نیازهای بشری در زمینه قوانین و مقررات فردی و اجتماعی است که در مبحث حقوق عمومی تکالیف فرد در برابر اجتماع، و همچنین ساختار مناسب این روابط، را مشخص می سازد و قواعدی چون لاضرر، اتلاف، تسبیب و مباشرت و... را به یاد می آورد. ضمان از جمله مهم ترین و بحث انگیزترین مباحث علم حقوق است. مهم ترین، از این جهت که بیشتر مبتلا به است و بحث انگیزترین، به این خاطر که علی رغم گستردگی نظرات و نوشته ها در این باب، هنور اختلافات باقی است. اندیشه اجتماعی ضمان تاسیس عرفی و نهادی شناخته شده در جوامع بشری بوده است و منشاء آن، احترام به اموال، حقوقی و دیگر مواردی است که ضمان در آنها ملحوظ می گردد و به همین لحاظ در کلیه ادیان و مکتب های حقوقی، اصل کلی ضمان به رغم اختلاف در اسباب موجبات آن به رسمیت شناخته شده و مشروع و اثبات گردیده است. بنابراین ریشه تاسیس عرفی ضمان را باید در مقوله مالکیت و سایر حقوق فردی و اجتماعی جستجو کرد که به موجب مصلحت اجتماعی و عدالت مورد قبول انسان ها در همه ادوار تاریخی قرار گرفته است. که ثمره نهاد اجتماعی ضمان مولود نظم، امنیت و عدالت اجتماعی است. همچنین تخصصی کردن انواع مسئولیت، نگرش نوینی در علم حقوق به شمار می رود. اساسا هدف اصلی در تحمیل انواع مسئولیت ها جبران زیان متضرر اعم از فرد یا جامعه است و شاخه های تخصصی مسئولیت، امکان این جبران را به بهترین شکل فراهم می کند. یکی از انواع مسئولیت که به شکل جدیدی در حال شکل گیری و گسترش می باشد مسئولیت اجتماعی است. این نوع از مسئولیت در اثر نقض تعهدات اجتماعی پدید می آید و با سایر انواع دیگر مسئولیت، به ویژه مسئولیت مدنی و کیفری دارای نقاط اشتراک فراوانی است.