تحلیل تغییرات شاخص‌های هیدرولوژیک جریان رودخانه کارون در دوره‌های قبل و پس از احداث سد گتوند با استفاده از رویکرد محدوده تغییرپذیری

رژیمهای هیدرولوژیکی، نقش عمدهای در تغییر ساختار و عملکرد فرآیندهای اکولوژیکی، اراضی مرطوب و اکوسیستمهای رودخانهای ایفا میکنند. تغییرات قابل ملاحظه در رژیم های هیدرولوژیکی جریان رودخانه ها ناشی از احداث سد، باعث ایجاد ناهمگونی مکانی و زمانی سیستم های رودخانه ای و تخریب خدمات طبیعی اکوسیستم و تهدید تنوع زیستی میشود. از این نظر، مدیریت موثر اکوسیستم رودخانه ای، نیازمند توصیف پارامترهای رژیم هیدرولوژیکی جریان طبیعی و تعیین درجه تغییرات دبی جریان تنظیمی نسبت به آبدهی طبیعی میباشد. در این مطالعه 33 پارامتر هیدرولوژیکی با عنوان شاخصهای تغییر هیدرولوژیک، در پنج گروه آماری در ایستگاه های هیدرومتری ملاثانی و اهواز با استفاده از نرم افزار IHA، برای ارزیابی تغییرات جریان رودخانه کارون در پاییندست سد گتوند از سال 1362 تا 1397، در دو دوره آماری قبل از احداث سد و رژیم جریان تغییر یافته (پس از احداث سد)، استفاده شده است .بر اساس نتایج، شاخصهای هیدرولوژیکی در ایستگاه های هیدرومتری ملاثانی و اهواز در دوره رژیم جریان تغییر یافته، تغییرات قابل توجهی داشته است به طوریکه مقادیر میانگین دبی در اکثر ماهها، کاهش معنی داری داشته اند. همچنین درصد تغییر هیدرولوژیکی 23 پارامتر در ایستگاه هیدرومتری ملاثانی، زیاد و 11 پارامتر دیگر، درجه تغییرات آنها پایین به دست آمد و در ایستگاه هیدرومتری اهواز، درجه تغییرات 24 پارامتر، متوسط تا زیاد و 12 پارامتر دیگر، درجه تغییرات آنها پایین به دست آمد و این نشاندهنده درجه زیاد تغییرات هیدرولوژیکی حوضه رودخانه کارون است. نتایج جریانهای حداکثر جریان روزانه، هفتگی، ماهانه و سه ماهه نشان میدهد که احداث سد مذکور، اثر منفی بر دبی جریان رودخانه کارون داشته است. در بررسی نتایج مربوط به رویکرد دامنه تغییر پذیری رودخانه مورد مطالعه این نتیجه نیز به دست آمد که دامنه مناسب مقادیر دبی ماهانه در ایستگاه هیدرومتری ملاثانی، برای شش ماه اول سال آبی، اهداف تامین حیات رودخانه متناسب با دبی 4/231 تا 3/532 مترمکعب بر ثانیه و برای شش ماه دوم سال این محدوده بین دبی 5/345 تا 4/1235 مترمکعب بر ثانیه تعیین، در حالی که در ایستگاه هیدرومتری اهواز، برای شش ماه اول سال آبی دامنه مناسب مقادیر دبی ماهانه بین 7/272 تا 8/562 مترمکعب بر ثانیه و برای شش ماه دوم سال این محدوده بین دبی 2/314 تا 6/1255 مترمکعب بر ثانیه تعیین گردید. در نهایت به منظور حفظ شرایط اکولوژیکی مطلوب و یکپارچگی اکوسیستم رودخانه کارون، مدیریت منابع آب (نقش تنظیمی سد گتوند بر رژیم جریان) باید به گونه ای صورت پذیرد تا محدوده مقادیر سالانه هر یک از شاخص های هیدرولوژیکی رودخانه در دوره پس از احداث سد تا حد امکان در تعادل با دامنه دبی گزارش شده در اهداف رویکرد دامنه تغییر پذیری، باشد.