از سنت گرایی تا نوگرایی: تحولات نظام آموزشی در آسیای مرکزی

نخبگان فرهنگی آسیای مرکزی در اواخر قرن نوزدهم میلادی تحت تاثیر جریان های نوگرایی روسیه، غرب و جهان اسلام، پی به انحطاط فرهنگی و سیاسی خود برده و جنبش اصلاح طلبانه «معارف پروری» به رهبری احمد مخدوم دانش به راه انداخته، خواستار اصلاح نظام آموزش سنتی، زبان و ادبیات شدند. درنهایت با شکل گیری جنبش «جدیدیه» در تاتارستان روسیه، نوگرایان آسیای مرکزی در این جنبش جذب شدند. حرکت جدیدیه، خواستار اصلاح نظام آموزشی و استفاده از «اصول صوتیه» به جای «اصول حرفیه» که در مکاتب و مدارس سنتی حاکم بود، شد. این جریان از دیگر سو خواستار ورود علوم دنیوی و دانش های روز به مدارس آسیای مرکزی شد. یافته های پژوهش های معاصر نشان می دهد، جریان نوگرایی در منطقه آسیای مرکزی در واکنش به جریان روسی سازی و پاسخ گو نبودن نظام آموزش سنتی به نیازهای زمانه شکل گرفت. نگارندگان در این پژوهش بر آن اند به این پرسش پاسخ دهند که اهداف، فعالیت ها و دستاورد نوگرایی در آسیای مرکزی چه بوده است.