بررسی گونه های کهن الگوی چلیپا در معماری ایرانی
نویسنده:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (دارای رتبه معتبر)
چکیده:
چلیپا از دیرباز اهمیت ویژه ای در هنر و معماری ایران داشته است. پیشینه این الگو در سفالینه های ایران، به قدمت دوران نوسنگی است. با توجه به اهمیت معنایی چلیپا در آیین های ایرانی مهری و زرتشتی و زروانی، این الگو در هنر و معماری ایرانی نفوذ داشته است. چلیپا، پیش و پس از ورود اسلام به ایران، در انواع بناها، در تزیینات و تهرنگ بناها به گونه های مختلفی نمود داشته است. این مقاله در نظر دارد که گونه های مختلف این الگو را در معماری ایران و تزیینات وابسته به آن بررسی نماید. روش پژوهش به صورت مورد پژوهی، توصیفی و تحلیلی می باشد. داده ها از منابع کتابخانه ای و به صورت میدانی گردآوری شده است. نمونه ها از میان انواع تزیینات بناها نظیر کاشی کاری، گچ بری، آجرکاری و نیز پلان بناهای مختلف انتخاب شده اند. این نمونه ها، از دوره مادها تا قاجار انتخاب و سپس بررسی، تحلیل و مقایسه شده اند. در نهایت گونه های مختلف چلیپا در ته رنگ بناها و تزیینات معماری ارایه شده است. با توجه به این پژوهش مشخص شد که تعدادی از گره های هندسی و آلات گره ها و نیز برخی گل اندازهای آجری و نقوش گچ بری ها، همچنین نقوش گیاهی و اسلیمی ها بر مبنای پنج گونه «چلیپا، چلیپای مورب، چلیپای شکسته، الگوی نه بخشی و شمسه» شکل گرفته اند. به علاوه بر اساس مطالعات انجام شده در تهرنگ برخی بناها مانند: خانه، آتشکده، مسجد و مدرسه، باغ و غیره، دوازده گونه از این الگو در ساماندهی فضایی بناهای پیش از اسلام و شش گونه از آن در دوره اسلامی به دست آمد. الگوی نه بخشی، ترکیبات الگوی نه بخشی، چلیپایی، چهارصفه، کوشکی، چهارباغ و چهارایوان و غیره از گونه های چلیپا در این حوزه بوده اند که ریشه همه آن ها را می توان الگوی نه بخشی دانست.
کلیدواژگان:
چلیپا ، چلیپای شکسته ، چلیپای مورب ، الگوی نه بخشی ، شمسه ، معماری ایرانی
زبان:
فارسی
صفحات:
125 تا 143
لینک کوتاه:
magiran.com/p2173615
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یکساله به مبلغ 1,390,000ريال میتوانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.
In order to view content subscription is required
Personal subscription
Subscribe magiran.com for 70 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!