بررسی و شناخت مواد معدنی آرایه های لایه چینی و طلاچسبان دوره ی صفوی در عمارت چهل ستون قزوین

دیوارنگاره های تزیینی عمارت چهل ستون قزوین که دو دوره ی زمانی اوایل حکومت صفوی و یک دوره ی زمانی حکومت قاجار را شامل می شود، در حوزه ی مطالعات ساختاری و سبک شناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته و بررسی آن ها با توجه به تقدم زمانی تشکیل نسبت به دیگر دیوارنگاره های بناهای دوره ی صفوی(بالاخص بناهای اصفهان)، به منظور شناخت سیر تحولات این هنر ضروری به نظر می رسد. پرسش اصلی این پژوهش حول محور شناخت ساختار معدنی و بررسی افتراق و اشتراک فن آرایه های لایه چینی و طلاکاری دولایه ی مربوط به دوره ی صفوی بنای مذکور است؛ و فرضیه، برمبنای عدم تفاوت در مواد معدنی و فنون در دو دوره ی زمانی کوتاه متوالی اتخاذ شده است. هدف پژوهش، شناخت تفاوت های احتمالی ساختار مواد معدنی و فنون لایه چینی و طلاکاری در آن دو دوره ی بناست. از آن رو، بخش غربی دالان جنوبی و نقوش گیاهی دو دوره که روی همدیگر قرار داشتند، انتخاب و به کمک ابزار دندانپزشکی تا عمق لایه ی بستر گچی نمونه برداری شدند. پس از بررسی های ماکروسکوپی و کدگذاری نمونه ها، دو نمونه ی منتخب که بتوان لایه های دیوارنگاره های دو دوره را تا بستر کنار هم مطالعه نمود، برای شناخت عنصری و تصاویر میکروسکوپی توسط دستگاه میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) مورد بررسی قرار گرفتند؛ و نیز به منظور دستیابی به ترکیب فازی مواد، لایه های مختلف آرایه های لایه چینی و طلاکاری به صورت مجزا (لایه ی طلا، لایه ی گل سرخ، بستر گچی) توسط دستگاه آنالیز پراش پرتو ایکس (XRD) بررسی شدند. درمجموع، 8 نمونه برای آزمایش های مذکور مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان از اشتراک فنون اجرای لایه چینی و طلاکاری دو دوره با کمی تفاوت در خلوص ورق طلا و گچ بستر مورد استفاده دارد؛ ورق طلای دوره ی اول دارای ناخالصی های فلزی و بستر گچی آن حاوی فاز انیدریت است که در دوره ی دوم دیده نمی شود. نتایج حاصله می تواند در زنجیره ی بررسی های هنر دیوارنگاری موثر بوده و به منظور مطالعات آتی، شناخت مواد آلی (بست) مورد استفاده ی آرایه های بنا پیشنهاد می گردد.