بررسی ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی در چارچوب رویکرد ترتیب مبتنی بر پیچیدگی

ترتیب وندها از جمله مباحث نظری مطرح صرف است. تاکنون رویکرد لایه ای (سیگل، 1974)، رویکرد محدودیت های گزینشی (فب، 1988) و رویکرد «ترتیب مبتنی بر پیچیدگی» (های و پلاگ، 2000) به بررسی ترتیب وندها پرداخته اند. رویکرد ترتیب مبتنی بر پیچیدگی - که چهارچوب نظری مقاله حاضر را تشکیل می دهد - بر اساس معیار تقطیع پذیری وند از پایه به توجیه ترتیب وندها می پردازد. در این نظریه فرض بر آن است هر چه میزان تقطیع پذیری بیشتر باشد وند در جایگاه دورتری نسبت به پایه قرار می گیرد. هدف از مقاله حاضر محک زدن این فرضیه در ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی است. برای انجام این بررسی پس از بررسی هم آیندی پسوندها و محاسبه نسبت تقطیع پذیری پیوستار تقطیع پذیری بدست داده شد. با مقایسه ترتیب پسوندها و ترتیب آنها بر روی پیوستار تقطیع پذیری مشخص می شود که ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی تا چه میزان با معیار تقطیع پذیری قابل توجیه است. بدین منظور 41 پسوند اشتقاقی زبان فارسی که به طور مشترک حداقل در دو اثر از سه اثر صادقی (1370)، کشانی (1371) و کلباسی (1380) مشاهده شد انتخاب و از پیکره پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 9172 واژه مشتق از آنها استخراج شدند. با استفاده از هم آیندی وندها و نمودار پراکندگی، میزان تقطیع پذیری وندها محاسبه و پیوستار تقطیع پذیری به دست آمد. همراستا با نظر های و پلاگ (2004) برای ارایه توجیه کامل تری از آرایش پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی - علاوه بر معیار میزان تقطیع پذیری - می بایست محدودیت های گزینشی حاکم بر هم آیندی وندها را نیز مورد توجه قرار داد.