بررسی اثر باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن، آزاد کننده فسفات و پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد دو توده ماش (.Vigna radiata. L)

 مشکل های اقتصادی ناشی از افزایش رو به رشد مصرف کودهای شیمیایی از یک سو و مسئله های محیط ‌زیستی مرتبط با مصرف غیر علمی این کودها از قبیل ایجاد آلودگی های آب و خاک، افت سطح حاصلخیری خاک و کاهش کیفیت فرآورده های گیاهی از سوی دیگر، زمینه های توجه بیشتر به کودهای زیستی را فراهم کرده است. برای کاهش آلودگی های محیط زیستی و آسیب های بوم شناختی ناشی از کاربرد کودهای شیمیایی باید از منبع ها و نهاده هایی استفاده کرد که افزون بر تامین نیازهای فعلی گیاه به پایداری سامانه های کشاورزی در بلند مدت نیز منجر ‌شود. هدف این پژوهش، کاهش پیامدهای مخرب مواد شیمیایی در محصول های کشاورزی و کاهش هزینه با استفاده از تولید با تیمارهای کودهای زیستی (شامل باکتری های آزادزی نیتروژن و باکتری های حل کننده فسفات و پتاسیم) و اثر آن ها بر عملکرد ماش بود.

 به منظور بررسی اثر باکتری‌های آزاد کننده فسفات، پتاسیم و آزادزی تثبیت کننده نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ماش، آزمایشی در سال زراعی 1396 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت فاکتوریل (2*6) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با دو توده ماش (دزفولی و هندی)، شش تیمار و سه تکرار اجرا شد. قبل از کاشت از عمق 30 - 0 سانتی‌متری خاک محل آزمایش، نمونه خاک مرکب تهیه شد و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک اندازه‌گیری شد. در پایان فصل رشد، پس از رسیدگی فیزیولوژیک، برداشت از چهار ردیف میانی با حذف اثر حاشیه ای از سطح یک متر مربع انجام شد و صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، سنجه برداشت و اجزای عملکرد شامل: تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه اندازه گیری شد.

نتایج نشان داد بین عملکرد و اجزای عملکرد ماش و در تیمارهای مختلف کودهای زیستی اختلاف معنی دار وجود داشت. بیشترین عملکرد زیستی (6555 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه (1558 کیلوگرم در هکتار) از توده ماش دزفولی به دست آمد و کمترین عملکرد زیستی و عملکرد دانه به ترتیب (3518 کیلوگرم در هکتار)، (1393 کیلوگرم در هکتار) در توده ماش هندی در تیمار شاهد مشاهده شد. نتایج نشان داد، کاربرد هم زمان باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن و باکتری های آزادکننده پتاسیم و فسفات، به دلیل افزایش دسترسی به عنصرهای غذایی که عاملی موثر در تحریک رشد و فتوسنتز گیاهان است، سبب بهبود شرایط برای رشد، تولید مواد فتوسنتزی و در نتیجه افزایش عملکرد در بوته ماش شد.

 نتایج نشان داد، کاربرد هم زمان باکتری های زیستی نه تنها عملکرد ماش را افزایش داد؛ بلکه سبب کاهش اثرهای منفی استفاده از کودهای شیمیایی در سیستم تولید محصول های کشاورزی نیز شد. ضرورت توجه به کودهای زیستی به عنوان رهیافت های کشاورزی بوم شناختی برای جلوگیری از آلودگی منبع های آب و خاک می باشند. در این راستا کاربرد کودهای زیستی از جمله راهبردهای دستیابی به هدف های کشاورزی بوم شناختی است.