بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و فرسایش در مناطق خشک (مطالعه موردی: منطقه ی هیرمند سیستان)

هدف از اجرای این تحقیق، بررسی خصوصیات فیزیکی شیمیایی و فرسایش‌پذیری خاک در اراضی تغییر کاربری یافته ی منطقه ی سیستان است. برای اجرای این پژوهش تغییرات مکانی کاربری‌ اراضی براساس تصاویر ماهواره‌‌ای بررسی شد. با استفاده از تصاویر سنجنده‌های ETM و OLI ماهواره ی لندست مربوط به سال‌های 2001 و 2019، نقشه ی کاربری اراضی تهیه و نقشه تغییر کاربری یافته از مرتع به کشاورزی سیلابی و بایر مشخص و صحت‌سنجی شد. 10 نمونه خاک از هر کاربری‌ در قالب طرح بلوک تصادفی و از دو عمق 25 - 0 و 50 - 25 سانتی‌متر برداشت شد. یافته‌ها نشان داد که درصد رس، سیلت و شن در اراضی تغییر کاربری یافته از مرتع به کاربری‌های کشاورزی سیلابی و بایر تفاوت معنی‌دار داشته است (05/0 >P). در بررسی شاخص پایداری خاکدانه‌ها (DSA) نیز یافته‌ها نشان داد که مقادیر این شاخص در کاربر‌های کشاورزی سیلابی و بایر به ترتیب 34 و 45 درصد کاهش یافت. همچنین نتایج  بیانگر کاهش به ترتیب 18 و 43 درصدی رطوبت خاک و افزایش معنی‌دار مقادیر وزن مخصوص ظاهری نسبت به کاربری مرتع بوده است. در بررسی خصوصیات شیمیایی خاک نیز یافته‌ها نشان داد که مقدار اسدیته، هدایت الکتریکی، نسبت جذب سدیم، سدیم و درصد آهک خاک در کاربری‌های کشاورزی سیلابی و بایر به طور معنی‌دار نسبت به کاربری مرتع، افزایش و در مقابل درصد مواد آلی و پتاسیم به طور محسوسی کاهش یافته است (05/0 >P). بر این اساس با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، تغییر کاربری اراضی به ایجاد محدودیت هایی در خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک منجر شده که چنین تغییراتی تخریب خاکدانه‌ها و افزایش فرسایش‌پذیری خاک را در این اراضی به همراه داشته است. با توجه به بحران های زیست محیطی موجود، اتخاذ برنامه‌های مدیریتی مناسب در بهره‌برداری اصولی از اراضی منطقه ی سیستان ضروری به نظر می رسد.