هدایت و ضلالت قرآنی و رابطهآن با اختیار انسان از منظر علامه طباطبایی، فخر رازی و زمخشری

یکی از موضوعات مهم قرآنی مسئله هدایت و ضلالت است؛ در این رابطه، قرآن در مواردی هدایت و ضلالت را به خدا نسبت می دهد و درآیاتی نیز بر اراده و اختیار انسان در هدایت و ضلالتش تاکید دارد. چه رابطه ای بین هدایت و ضلالت الهی و نقش افعال اختیاری و ارادهانسان از منظر قرآن وجود دارد؟ این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی به بررسی آیات هدایت و ضلالت در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر« المیزان» ، فخررازی در تفسیر مفاتیح الغیب و زمخشری در تفسیر کشاف  می پردازد. هدف این پژوهش، یافتن رابطه ای معنادار بین هدایت و ضلالت الهی است که از ظاهر  برخی ازآیات قرآن فهمیده می شود و نیز نقش اختیار و اراده انسان در این موضوع که از بعضی آیات دیگر استنباط می شود.  علامه طباطبایی هدایت ابتدایی و توفیقی را به اراده الهی و ضلالت ابتدایی را به اراده انسانی و ضلالت کیفری را نوعی مجازات الهی می داند؛ فخر رازی با پذیرش مسلک جبرگرایانه، خداوند را خالق همه چیز از جمله هدایت و ضلالت بیان کرده است و زمخشری، براساس مکتب اعتزال، استناد هدایت و ضلالت در آیات قرآن به خداوند را نوعی مجاز می داند و بر نقش اراده و اختیار انسان تاکید دارد.