معیار نابرابری در تعریف عدالت: امری فلسفی یا کلامی؛ بررسی دیدگاه علامه طباطبایی درباره تفاوت حقوقی مرد و زن

در بسیاری از متون نگاشته شده درباره عدالت، این مفهوم به اعطای حقوق برابر به افراد برابر و اعطای حقوق نابرابر به افراد نابرابر تعریف شده است. بسیاری از محققان از این تعریف رسمی فراتر نرفته اند؛ درحالی که عدالت - بر خلاف مفهوم برابری - به دنبال تبیین نابرابری های موجه و جلوگیری از ستم با وجود همه وجوه برابر و نابرابر میان انسان هاست؛ بنابراین تبیین معیار نابرابری از مهم ترین مباحث محتوایی عدالت پژوهی است. این مقاله به دنبال تدقیق این معناست که تعیین این معیار، مبحثی فلسفی و نیازمند تحلیل فلسفی و پیشادینی است یا کلامی و مبتنی بر متون دینی. در این مقاله ضمن طرح مبحث به صورت کلی به واکاوی موضوع در بیان علامه طباطبایی; در المیزان پرداخته شده و نتایج ذیل به دست آمده است: 1. در تحلیل علامه از عدالت، شکافی نظری وجود دارد و علامه از سطح تعریف رسمی عدالت به عمق آن ورود نکرده است. 2. اگرچه منطق توزیع حقوق در عدالت اجتماعی و عدالت حقوقی اسلامی با هم متفاوت اند، علامه از هردو تعبیر در تبیین معیار نابرابری میان مردان و زنان استفاده کرده است. 3. عدالت تا مرز تعریف رسمی، اساسا فلسفی است؛ ولی آن گاه که از عدالت حقوقی بحث می کنیم، به نوعی وارد بحث عدالت توزیعی می شویم که دراین باره فلسفه حقوق یا فلسفه فقه باید در عمق تعریف برود و تعریف را تکمیل کند. 4. تفاوت های حقوقی میان دو جنس را تنها با سنجه عدالت و بی عدالتی نمی توان سنجید و معیارهای دیگری نیز دارند.