بازنمایی خانواده در رمانهای منتخب نویسندگان زن سه دهه معاصر ایران (1390-1360)

رمان به طور تاریخی به بازنمایی مسایل جامعه و تغییرات اجتماعی پرداخته و از این رو همواره مورد توجه جامعه شناسان بوده است. در ایران به ویژه در دهه های اخیر با افزایش کمی زنان رمان نویس روبه رو هستیم؛ به گونه ای که شاید تنها گونه ادبی است که نقش زنان در آفرینش آن با مردان برابر است. یکی از درون مایه های اجتماعی اصلی در این رمان ها، خانواده است. این پژوهش با بهره گیری از روش نشانه شناسی، پنج رمان غیرعوام پسند از نویسندگان زن را بررسی می کند. بر اساس یافته های پژوهش به نظر می رسد مضمون مشترک رمان های سه دهه اخیر ایران، رویارویی قهرمان زن رمان با تقابل سنت و مدرنیته است که اغلب درنهایت، قهرمان رمان با وجود تحمل مصایب بسیار، مدرنیته را بر می گزیند و از این نظر با دنیای سنتی پیرامون خود فاصله می گیرد. بازنمایی زنان از نقش های خانوادگی انتسابی و سنتی مانند همسری و مادری و تیپ های شخصیتی مهربان و بردبار که نگاه گفتمان سنتی را به زنان بازگو می کند، به سمت هویت مدرن و سوژه های سرگردان در حرکت است. سهم عاملیت زنان در عشق و همسری افزایش یافته و مادری، از عنصر غالب گفتمان هویت زنان به بخش کوچک آن تغییر یافته است؛ به گونه ای که دغدغه های مادری کمتر در این رمان ها دیده می شود و فراتر از این به نوعی مخالفت با سنت های مادری در رمان ها وجود دارد. زنان مشغول ساختن تعاریف جدیدی از خود و نقش های خانوادگی مرتبط با آن مانند همسری هستند؛ ازاین رو روابط همسری با تنش تغییر و خیانت بازنمایی می شود. همراه با این تحولات، خانواده کانون تغییرات و بحران های بسیاری همچون طلاق، فاصله نسل ها و نداشتن تفاهم می شود.