بررسی تنوع شیمیایی اسانس جمعیت های طبیعی آویشن شیرازی (‏Zataria multiflora Boiss.‎‏) در ‏استان هرمزگان

آویشن شیرازی با نام علمی  Zataria multiflora Boiss.متعلق به تیره نعناع Lamiaceae بوده و از نظر پراکنش جغرافیایی بومی کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان می باشد. در این پژوهش، سرشاخه های گلدار شش رویشگاه طبیعی در استان هرمزگان شامل رودخانه، لاورشیخ، فاریاب، تنگ زاغ، بشاگرد و بندر خمیر جمع آوری گردید. پس از تایید صحت گونه، نمونه ها در سایه و دمای محیط خشک و استخراج اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه طرح کلونجر انجام شد. سنجش اجزای شیمیایی اسانس به روش های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی ((GC/MS شناسایی گردید. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین بازده اسانس به ترتیب مربوط به اکوتیپ رودخانه (5/6 درصد) و اکوتیپ بندر خمیر (9/3 درصد) بود. بر این اساس 23 ترکیب که نماینده 3/99- 5/93 درصد از کل ترکیبات بود، شناسایی گردید. از میان این ترکیبات، تیمول، لینالول، کارواکرول و پاراسیمن ترکیبات اصلی این اکوتیپ ها بودند. مونوترپن های اکسیژن دار (3/75-6/45 درصد) گروه اصلی سازنده ترکیبات در تمام نمونه ها، به جز فاریاب، را شامل می شد. تجزیه خوشه ای ترکیبات شیمیایی، رویشگاه های مورد مطالعه را در سه گروه قرار داد. گروه اول که توسط مقدار بالای کارواکرول مشخص شد شامل اکوتیپ های بندر خمیر و بشاگرد، گروه دوم که حاوی مقدار بالای تیمول بود، شامل سه اکوتیپ تنگ زاغ، فاریاب و رودخانه و اکوتیپ لاورشیخ که گروه سوم را تشکیل می داد توسط مقدار بالای لینالول مشخص شد. نتایج نشان داد جمعیت های آویشن شیرازی در رویشگاه های استان هرمزگان از درصد اسانس و تنوع فیتوشیمیایی بالایی برخوردار بوده و در برنامه های اصلاحی می تواند مورد استفاده قرار گیرند.