نقش اندوده سطحی ناشی از باران های متوالی در مولفه های رواناب در آبخیز کجور مازندران

تخریب خاک دانه ها بر اثر برخورد قطرات باران باعث شکل گیری اندوده سطحی، کاهش زبری و بسته شدن منافذ سطح خاک و به دنبال آن افزایش رواناب و فرسایش خاک می شود. توالی بارندگی از جمله رخ دادهایی است که به رغم تاثیر در شکست خاک دانه ها و ایجاد اندوده سطحی، تاکنون کم تر از این جنبه مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس در پژوهش حاضر اثر سه باران متوالی و شکل گیری اندوده سطحی در دو نوع خاک لومی-شنی و لومی-شنی-رسی در کرت های کوچک آزمایشگاهی و تحت شبیه سازی باران به مدت 15 دقیقه پس از شروع رواناب با شدت های 50 و 90 میلی متر در ساعت بر مولفه های رواناب و هدررفت خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در هر دو بافت خاک و هر دو شدت بارندگی، اندوده سطحی خاک در اثر باران های متوالی ایجاد شد. توالی بارندگی بر زمان شروع، حجم و زمان خاتمه رواناب تاثیر معنی دار داشت. براساس نتایج حاصل از تصویربرداری سه بعدی در شدت 50 میلی متر در ساعت در اثر توالی بارندگی زبری سطح خاک در بافت لومی-شنی از 1/30 به 1/18 میلی متر و در بافت لومی-شنی-رسی از 1/80 به 1/31 رسید. در حالی که در شدت 90 میلی متر در ساعت میزان زبری افزایش یافت و به 2/37 و 1/99 میلی متر به ترتیب در بافت لومی-شنی و لومی-شنی-رسی رسید. با توجه به اثرات باقی مانده های پوشش گیاهی در اصلاح ساختمان و حفاظت فیزیکی خاک سطحی در برابر برخورد قطرات باران، پیشنهاد می شود در راستای کاهش اندوده سطحی، از چرای بی رویه جلوگیری شده و همچنین با اقدامات اصلاحی پوشش گیاهی منطقه تقویت شود.