نقش «قصد» در حسن و قبح اخلاقی ، از منظر آخوند خراسانی

بحث حسن  و قبح از مسایل مهم کلام ، فلسفه و اصول فقه است. از طرفی دیگر ، قضاوت درباره نیکویی و بدی ، به متغیرهایی نظیر «قصد فاعل» وابسته است. یکی از مسایل مورد کنکاش فقیهان اصولی و فیلسوفان اخلاق ، بررسی نقش قصد در ارزش عمل و حسن  و قبح افعال است. در این میان ، اندیشه های ملا محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی) ، درباره تاثیر قصد بر حسن  و قبح افعال از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله با روش تحقیقی۔ توصیفی ، ضمن مفهوم پردازی حسن  و قبح و تبیین دیدگاه های مختلف درباره معنای آنها ، نظر فقیه و اصولی بزرگ ، آخوند خراسانی درباره نقش قصد در حسن  و قبح اخلاقی تحلیل شده است. از نظر آخوند خراسانی ، « حسن  و قبح» همان ملایمت و منافرت فعل با قوه عاقله است. به این معنا که هر عملی که مورد تایید عقل باشد ، ملایم و اگر عقل آن را تایید نکند ، مورد تنفر است. قصد فاعل نیز یکی از معیارهای ملایمت و منافرت با عقل است. بدین ترتیب ، قصد خوب ، حسن فاعلی دارد ، چنان که قصد بد قبح فاعلی دارد ، یعنی عقل اراده انجام افعال قبیح را نمی پسندد و به قبح آن حکم می کند و به تبع قبح نیت عمل نیز قبیح شمرده می شود.