ارزیابی برخی ارقام هیبرید گوجه فرنگی فضای باز با استفاده از روش های آماری چندمتغیره برای اجرای برنامه های به نژادی

گوجه فرنگی (.Solanum lycopersicum L) یکی از گیاهان مهم خانواده سولاناسه است که در بیشتر مناطق جهان کشت می شود. شناسایی بهترین هیبریدهای موجود در کشور برای استفاده از آنها می تواند راه را برای برنامه های به نژادی هموار کند. به منظور شناسایی بهترین ارقام هیبرید گوجه فرنگی از نظر برخی ویژگی های عملکردی و کیفیتی مربوط به میوه و معرفی آنها برای انجام پروژه های به نژادی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در تهران در سال 1396 روی 20 رقم هیبرید تجاری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این تحقیق ویژگی های تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا شروع میوه دهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های اولیه، تعداد خوشه های اولیه، تعداد میوه در بوته، عملکرد میوه هر بوته، شاخص کلروفیل برگ، میزان اسیدیته آب میوه، میزان هدایت الکتریکی آب میوه، میزان شوری آب میوه، میزان مواد جامد محلول، درصد بریکس و محتوای لیکوپن میوه مورد ارزیابی قرار گرفتند. هیبریدها با دو روش تحلیل خوشه ای به همراه نقشه گرافیکی هیت مپ و روند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy Process; AHP) به عنوان یک شاخص چندمتغیره با هم مقایسه شدند. از بین چهارده ویژگی مورد بررسی، چهار ویژگی تعداد روز تا گلدهی، شاخص کلروفیل برگ، میزان هدایت الکتریکی آب میوه و میزان شوری آب میوه به دلیل داشتن وراثت پذیری کم و همبستگی پایین فنوتیپی و ژنتیکی با عملکرد میوه حذف شده و سایر ویژگی ها به روش های چندمتغیره مورد ارزیابی قرار گرفتند. هیبریدهای های پیل 108 و کویینتی به ترتیب در ویژگی محتوای لیکوپن میوه و عملکرد میوه از دیگر هیبریدها برتر بودند و همچنین این دو هیبرید دارای اسیدیته آب میوه مناسب برای فرآوری در صنایع غذایی بودند. هیبریدهای کویینتی، آدورا، برلینا و های پیل 108 به دلیل دارا بودن بیشترین مقادیر AHP و بیشترین فاصله های ژنتیکی، برای کشت در مناطقی با شرایط اقلیمی تقریبا مشابه با محل اجرای آزمایش و همچنین تشکیل جمعیت اصلاحی نسل بعد مناسب ترین ارقام بودند. این هیبریدها نه تنها در عملکرد میوه، بلکه در همه ویژگی ها به طور متوسط برتر از هیبریدهای دیگر بودند.