بازخوانی انتقادی دیدگاه ها درباره آجال انسان با تاکید برآیات قرآن

برخی معتقدند اجل انسان، از پیش برایش مقدر شده و گریزی از آن نیست؛ انسان به هر نوع مرگی از دنیا برود، همان مرگ برایش مقدر بوده است. اما بر اساس ظاهر برخی آیات قرآن و روایات، خداوند برای هر انسانی دو اجل معلق و مسمی مقدر کرده است. تفسیر دو اجل به اجل انسان در دنیا و برزخ یا قیامت، و نیز تفسیر دو اجل به اجل رفتگان و اجل باقی ماندگان، با ظاهر آیات و روایات سازگار نیست. تفسیر دو اجل در چهارچوب قانون علیت و به عنوان اجل مشروط (با فرض نقص در علت تامه) و اجل مطلق (فرض حصول علت تامه)، در واقع انکار وجود دو اجل برای انسان است. تفسیر دو اجل به اجل طبیعی و اخترامی، نزدیک ترین تصویر به آجالی است که در قرآن و روایات ترسیم شده است؛ اما نمی توان اجل مسمی را به اجل طبیعی تفسیر و معنا کرد. اجل مسمی، مهلت اولیه ای است که خداوند در آغاز خلقت انسان برایش مقدر کرده است و علم آن را به هیچ کسی حتی انبیاء و اولیاء نداده است؛ حکمت الهی این مهلت را تعیین کرده و ضرورتا به معنی مهلت رسیدن به سن پیری و کهولت بدن نیست. در اجل مسمی تثبیت یا تجدید نظر شامل تقدیم و تاخیر راه دارد که بر اساس حکمت الهی و وابسته به افعال انسان خواهد بود. اگر اجل معلق، حتمی و مقضی شود، فرد به اجل مسمای خود نرسیده است. در برخی انسان ها، اجل مسمی، قطعی و حتمی (=مقضی) می شود.