تبیین پردازشی فرایند خروج بند موصولی بر پایه دستور گفتمانی نقشی

هدف پژوهش حاضر تبیین قرارگیری بند موصولی در جایگاه پسفعلی فارسی براساس دستور گفتمانی نقشی (هنگولد و مکنزی، 2008) است. بررسی زبان در این دستور در چهار سطح بینافردی، بازنمودی، صرفی - نحوی و واجی طبق رویکرد بالا به پایین صورت میگیرد. این دستور با رویکردی نقشی رده شناختی شیوه جدیدی برای تعیین ترتیب سازهای بند ارایه داده است که برمبنای آن میتوان فرایندهایی همچون خروج را تبیین کرد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش دو مقوله مورد بررسی قرار گرفته است؛ مقوله اول در رابطه با توجیه چگونگی تولید بند موصولی طبق روش ترتیب سازه ای دستور گفتمانی نقشی است. یافته ها در این رابطه حاکی از آن است که دستور گفتمانی نقشی از ویژگی سنگینی سازه برای توجیه نحوه نگاشت عناصر در حالت پس فعلی استفاده می کند. براین اساس عناصر غیراصلی سنگین به واسطه وزن سازه ای، فارغ از لایه ای که در سطوح بینافردی و بازنمودی در آن تولید می شوند پیش از تمام عناصر دیگر وارد قالب بند می شوند. مقوله دوم مربوط به تبیین علت وجود همزمان دو ساخت پس فعلی و پیش فعلی بند موصولی فارسی است. دستور گفتمانی نقشی به این منظور از مبحث رقابت دو اصل پردازشی تمامیت حوزه ها و کاستن حوزه ها کمک می گیرد. هر زمان در این رقابت، اصل تمامیت حوزه ها پیروز شود بند موصولی به عنوان سازه ای کاربردی و معنایی، در سطح صرفی نحوی نیز در کنار هسته اسمی نگاشت می شود. با پیروزی اصل کاستن حوزه ها، بند موصولی به عنوان توصیف گری سنگین در انتهای جمله ظاهر می شود تا میزان بار پردازشی مورد نیاز برای درک سازه های بلافصل بند اصلی کاهش یابد.