بررسی شاخص های سنجش عملکرد ایمنی پیمانکاران در پروژه های عمرانی: مطالعه مروری

سنجش عملکرد ایمنی پیمانکاران فرصتی برای مدیران و تصمیم گیرندگان در زمینه انتخاب پیمانکار فراهم می کند تا بتوانند از اصول ایمنی به عنوان عاملی موثر در انتخاب پیمانکاران استفاده کنند. پروژه های عمرانی در بسیاری از کشورها به دست پیمانکاران انجام می شوند و میزان بروز حادثه در این صنعت بسیار بالاست. صنعت ساخت و ساز به علت استفاده از دستگاه ها و تجهیزات پیچیده، روش های مدرن ساخت و ساز، ساختار سازمانی موقت و استفاده چند رشته ای و چند منظوره (چند وظیفه) از نیروی کاری خود یک محیط کاری پیچیده را ایجاد می کند. بنابراین ایمنی محیط کار در صنعت ساخت و ساز نیاز به توجه بالایی دارد. بهبود استانداردهای ایمنی سازمان های قراردادی با نظارت مستمر و بازنگری عملکرد ایمنی آنها ممکن می باشد. سازمان ها جهت رسیدن به اهداف ایمنی و اهداف سیستم مدیریت ایمنی، نیازمند یک چارچوب منطقی برای سنجش عملکرد ایمنی می باشد تا میزان اثربخشی سازمان را در پیشگیری از حوادث در طول زمان بسنجد. این مطالعه با هدف بررسی شاخص های سنجش عملکرد ایمنی پیمانکاران انجام شده است.

در این مطالعه مقالات چاپ شده در پایگاه داده Science Direct از ابتدای سال 2005 تا پایان سال 2017 در ارتباط با موضوع سنجش عملکرد ایمنی پیمانکاران پروژه های عمرانی بررسی شدند و مقالاتی که در عنوان، خلاصه و یا در کلید واژه ها دارای کلمات "عملکرد ایمنی" و "ساخت و ساز" بودند انتخاب گردیدند. در مجموع 145 مقاله در جست و جوی اولیه یافت شدند و پس از بررسی دقیق تر در عنوان و خلاصه مقالات 54 مقاله مرتبط با هدف مطالعه، مورد بررسی قرار گرفتند. مقالات انتخاب شده بر اساس معیار های مختلف مانند: عنوان مقاله، سال انتشار، نام مجله، کشور نویسنده اصلی مقاله و روش استفاده شده برای ارزیابی عملکرد ایمنی پیمانکاران ساخت و ساز طبقه بندی شدند.

روش های سنجش عملکرد ایمنی به دو دسته روش ها یا شاخص های گذشته نگر یا متاخر و شاخص های پیشرو تقسیم بندی می شوند. روش های گذشته نگر شامل نرخ حوادث و نرخ رویداد ها، هزینه حوادث و نرخ شبه حوادث می باشد. روش های پیشرو شامل ارزیابی ریسک، رفتار ایمنی و فرهنگ ایمنی می باشند. از بررسی 54 مقاله نهایی انتخاب شده ، مشخص شد که در بیشتر مقالات به دو شاخص نرخ حوادث (29 مقاله) و نرخ رویداد (19 مقاله) پرداخته شده است و پس از این دو شاخص به ترتیب بیشترین مقالات به شاخص های رفتار ایمنی، نرخ شبه حوادث، فرهنگ ایمنی، ارزیابی ریسک، شرایط ناایمن، نرخ تعدیل تجربی و هزینه های ایمنی جهت سنجش عملکرد ایمنی پرداخته اند. با گذر زمان استفاده از شاخص های پیشرو در کنار شاخص های گذشته نگر در مطالعات این حوزه افزایش پیدا کرده است. بیشترین تعداد مقالات در حوزه عملکرد ایمنی پیمانکاران در مجله Safety Science چاپ شده و مربوط به کشورهای آمریکا و چین است.

نمی توان گفت یکی از شاخص های سنجش عملکرد ایمنی نسبت به دیگری برتر است بلکه انتخاب یکی از این شاخص ها بستگی به هدف سنجش عملکرد ایمنی و منابع اطلاعاتی در دسترس دارد. این مقاله می تواند به عنوان یک منبع اطلاعاتی مفید برای کارفرمایان و مدیران پروژه های عمرانی جهت ارزیابی عملکرد ایمنی پیمانکاران این حوزه سودمند باشد.