رسم الخط مصحف عثمانی در ترازوی نقد (بخش اول)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرموده: «خیرکم من تعلم القرآن وعلمه؛ بهترین شما، کسی است که قرآن را بیاموزد و آن را به دیگران نیز بیاموزاند.» (نوری، 1408، ج4: 235؛ بخاری، 1422، ج17: 27). این حدیث نبوی، در درجه اول ناظر به تعلم و تعلیم قرایت قرآن، و بعد از آن، فهم و درک معانی بلند آن است. قرایت صحیح قرآن کریم، خود، مبتنی بر نگارش دقیق و صحیح املایی مصحف شریف، بر اساس رسم الخط شایع و رایج در میان مردم است.
در بخش نخست این نوشتار، مروری به ضرورت، اهمیت و تاریخچه رسم الخط می شود. آنگاه رسم الخط مصحف عثمانی معرفی شده و سپس، به توحید مصاحف پرداخته شده است. بعد از این، کاربرد انواع خط در قرآن صدر اسلام مطرح شده و سخنی در توقیفی یا اجتهادی بودن رسم الخط ارایه می گردد و آنگاه رابطه رسم الخط با اختلاف قرایات و توجیهاتی را که برای این اختلافات ارایه شده، بیان کرده‌ایم. در ادامه، به بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی می‌پردازیم. مصادیقی چون: رسم همزه آخر واژه، بیان پایه های همزه، چسبیدگی های نادرست، جداسازی های بی مورد، هماهنگ سازی تای مربوطه و مبسوطه، قاعده نگارش حروف زاید، شیوه کتابت صاد و سین، ابدال و نیز شکل نگارش الف آخر کلمه، از آن جمله است.
گفتنی است که بخش اول مقاله، در این شماره از فصلنامه ره‌آورد نور ارایه می‌شود و بخش دوم نیز تحت عنوان «بررسی مصداقی رسم مصحف عثمانی» به توفیق الهی در شماره‌ آتی در معرض استفاده علاقه‌مندان و قرآن‌پژوهان عزیز قرار خواهد گرفت.