تحلیل سبک شناسانه دو قسمت شاهنامه (اساطیری- حماسی و تاریخی)

متن شاهنامه علیرغم تصور رایج، متنی یکنواخت و یکدست نیست و اگر آرای برخی شاهنامه‌پژوهان مبنی بر تقسیم شاهنامه به دو بخش اساطیری و تاریخی را بپذیریم، میتوان گفت علاوه‌بر موضوع، از دیدگاه سبکی نیز تفاوتهایی میان این دو بخش وجود دارد.

در این پژوهش که به روش تحلیلی، توصیفی انجام ‌شده، قریب به دویست بیت از دو بخش یادشده ازنظر زبانی بررسی و با هم مقایسه شده است. گزینش ابیات به این صورت بوده که از ابتدا تا پایان شاهنامه، به‌استثنای ابیات دقیقی، بعد از هر هزار بیت، چهار بیت انتخاب و بررسی ‌شده است. آمارهای بدست‌آمده در سه ‌شاخه سبک‌شناسی زبانی یعنی آوایی، لغوی و نحوی ارایه و تحلیل‌ شده‌اند.

یافته‌ ها:

با تکیه ‌بر بررسی ابیاتی که از دو قسمت شاهنامه انتخاب شد و مورد تحلیل قرار گرفت، میتوان گفت این کتاب برخلاف برخی نظریه‌ها مبنی بر یکنواختی و یکدستی آن، ساختاری واحد و یکپارچه ندارد و از دیدگاه سبک‌شناسی در سطوح مختلف زبانی، فکری و ادبی اختلافات و تفاوتهای چشمگیری در آن دیده میشود. به‌عبارتی‌دیگر تفکیک شاهنامه به دو بخش اسطوره‌ای و تاریخی، تنها بواسطه مضامین مطرح‌شده نیست بلکه زبان و سبک بیانی متفاوت فردوسی در هریک از این دو بخش، مبنای تفکیک است.

نتیجه‌ گیری:

نتایج پژوهش، فرض پیش‌گفته را تایید میکند. ازنظر آوایی تفاوتها حاکی از تنوع و قوت موسیقیایی و آوایی بخش اول نسبت‌به بخش دوم است. ازنظر لغوی، بخش اول با داشتن لغات و نامهای کهن و استفاده بیشتر از افعال پیشوندی، رنگی کهنتر نسبت‌به بخش دوم دارد. در سطح نحوی نیز تقدم فعل و گروه اضافی در دمیدن روح حماسی به بخش اول موثر بوده و آن را از بخش دوم متمایز میکند.