هیدروکربن های حلقوی معطر (PAHs) در رسوبات رواناب شهری (مطالعه موردی شهر تهران)

هیدروکربن های حلقوی معطر (PAHs) به دلیل سمیت، پایداری، چربی دوستی، تجمع زیستی و اثرات سرطانزایی و جهش زایی مورد توجه ویژه هستند. رواناب های شهری مقادیر قابل توجهی ترکیبات PAHs دارند که انتقال آن ها به محیط های پذیرنده مخاطرات محیط زیستی و بهداشتی در پی دارد. به دلیل ویژگی آبگریزی، بیش تر این ترکیبات در محیط های آبی به صورت هم پیوند با ذرات معلق و رسوبات تجمع و انتقال می یابند. بنابراین ارزیابی رسوبات به عنوان یکی از محیط های موثر بر سرنوشت آنها اهمیت دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی مقدار و منشا ترکیبات PAHs در رسوبات رواناب تهران انجام شده است. نمونه ها از سه زیرحوضه اصلی شهر تهران در اردیبهشت 1396 برداشت و غلظت 16 ترکیب PAHs و کربن آلی اندازه گیری و با پنج شاخص نسبت های تشخیصی، منابع انتشار محتمل آن ها تعیین شد. غلظت مجموع PAHs در گستره57 تا2/978 نانوگرم برگرم وزن خشک رسوب بود. پراکندگی غلظت کل ترکیبات در زیرحوضه 2(57 -6/976 نانوگرم برگرم) بهدلیل قرارگیری در مرکز شهر و تنوع منابع آلاینده نسبت به زیرحوضه 1(4/84- 2/773 نانوگرم بر گرم) و زیرحوضه 3(3/76- 2/978 نانوگرم بر گرم) بالاتر بود. همچنین، بین کربن آلی کل و غلظت PAHs همبستگی معنی دارو قوی وجود دارد، اما ضریب آن در هر زیرحوضه متفاوت است. در تمام ایستگاه ها به استثنای ایستگاه C1S27، ترکیبات 3 و 4 حلقه ای به ویژه کرایزن، فلیورانتن و پایرن غالب بودند. چهار شاخص منشاء ترکیبات را پایروژنیک و شاخصLMW/HMW در 30 درصدایستگاه ها منشاء پتروژنیک نشان داد. به طور کلی، به دلیل تراکم بالای جمعیت و ترافیک و فعالیت های انسانی، منابع پایروژنیک نسبت به پتروژنیک سهم غالب را دارند.