بررسی و نقد تبیین معانی تضمین نحوی توسط ابن عاشور و مشهدی قمی

تضمین نحوی یکی از صنایع مهم ادبی است که شناخت و تمیز آن از صنایع بلاغی دیگر و همچنین کاربست دقیق آن، می تواند در انتقال بهتر معانی آیات کمک کند. علمای تفسیر معتقدند که در تضمین، نوعی توسعه معنایی وجود دارد؛ بدین معنی که هرچند در تضمین، یک فعل محذوف و فعل دیگر مذکور است، اما معنای هر دو فعل در تفسیر آیه ملاک قرار می گیرد. بنابراین بی توجهی به این نکات، به انتقال نیافتن درست بلاغت و معانی نهفته در تضمین می انجامد. ازاین رو، نگارنده در تحقیق حاضر درصدد است با انتخاب نمونه هایی، جایگاه تضمین و همچنین نحوه انتقال بلاغت و معانی نهفته در تضمین را نزد ابن عاشور و مشهدی قمی در دو تفسیر «التحریر و التنویر» و «کنز الدقایق و بحر الغرایب» واکاوی نماید. این دو مفسر دارای سبک متفاوتی هستند. سبک ابن‎ عاشور بیشتر ادبی و بلاغی، اما سبک مشهدی قمی در کنار توجه به مسایل ادبی، بیشتر مبتنی بر روایت است. در نهایت روشن گردید با اینکه تضمین نحوی نزد ابن عاشور در مقایسه با مشهدی قمی جایگاه والاتری داشته و بیشتر بدان پرداخته است، اما گاهی تضمین را با مباحث نحوی و بلاغی دیگر آمیخته است. افزون بر این، هر دو مفسر به ندرت در انتقال بلاغت و معانی تضمین موفق بوده اند.